Өмнөд Солонгосын зүүн хойд нутгийн хамгийн өндөр, уулархаг хэсэгт оршдог Пёнчан тосгонд 2018 оны өвлийн олимп болно. Хорин жилийн өмнө Сөүл хот зуны олимпыг зохион байгуулж, тэгэхэд энэ улсын хөгжлийн царааг дэлхий даяар “Хан мөрний гайхамшиг” хэмээн магтаж байлаа. Гэтэл эдүгээ энгийн нэг тосгон нь цагаан олимп зохион байгуулахаар цас мөсний спортын, орчин үеийн хийц загвартай олон шинэ цогцолбор, цанын харайлтын өндөр цамхаг бариад дуусаж байх юм. Жинхэнэ гайхамшиг.
“Шинэ тосгон” хөдөлгөөнийг (солонгос хэлээр Saemaul Undong) 50-иад жилийн өмнө эхлүүлж байсан энэ тосгонд Дэлхийн шинэ тосгон хөдөлгөөний ээлжит чуулган өнгөрсөн долоо хоногт тохиов. Уг чуулганд Солонгосын Ерөнхийлөгч, хатагтай Пак Гын Хэ оролцохдоо, “Шинэ тосгон” хөдөлгөөний “Бид хийж чадна” гэсэн үзэл санаа нь хөдөөд “оюун санааны хувьсгал” хийж, Засгийн газраас өгсөн, цагаа олсон барилгын материалын тусламжтайгаар иргэд хамтран, тосгодынхоо зам, гүүрийг барьж, илүү үнэ цэнэтэй үр тариалах болсноор хөдөлмөрийн бүтээмж, орлого нь өссөнийг тэмдэглэлээ.
Солонгос улс бусдаас зээл тусламж гуйж явсан ядуу орноос 30 гаруйхан жилийн дотор буюу харьцангуй богино хугацаанд дэлхийн хамгийн өндөр хөгжилтэй эхний 10 орны тоонд багтаж, зээл тусламж өгдөг улс болоод байна.
ХӨДӨӨГИЙН ХӨГЖЛИЙН ЖИШИГ ЗАГВАР
НҮБ-ын Хөгжлийн агентлаг (UNDP) болон ЭЗХАБ (OECD)-аас Солонгосын “Шинэ тосгон” хөдөлгөөнийг хөдөөгийн хөгжлийн жишиг загвар болгон зарлаад буй. Эдүгээ дэлхийн 52 оронд, нийтдээ 396 тосгонд энэ хөдөлгөөнийг өрнүүлж, хөдөөгийн оршин суугчдын мэдлэг, дадлага, өгөөжтэй хорших болсноор ядуурал хурдан буурч байгаа аж.
Солонгос олон улсын хөгжлийн зээл тусламжийн аргачлалыг өөрчилж, хотлын хөгжил, гишүүдийнх нь амьдралыг сайжруулахад бодитой дэмжлэг үзүүлдэг шинэ хэлбэрийг бий болгож байна. Тус улсын КОЙКА байгууллагаас төвийн болон орон нутгийн засаг захиргаатай хамтран, хөгжиж буй орны хөдөөгийн иргэдэд “Шинэ тосгон” хөдөлгөөнийг сурталчлах, “Бид өөрсдөө чадна” гэсэн гол агуулгыг ойлгуулахад анхаарч, тодорхой төсөл хэрэгжүүлэхэд нь шаардлагатай биет тусламж үзүүлэн, солонгос хүмүүст газар дээр нь сургалт зохион байгуулж байгаа аж.
Аав нь Ерөнхийлөгч байхдаа 1972 онд эхлүүлж, Солонгосын хөдөөг өөрчлөн, өнөөгийн өндөр хөгжлийн суурийг баттай тавьж чадсан, аж үйлдвэржүүлэлтийн бодлогын үеэр эрч нь арай сулраад байсан энэ хөдөлгөөнийг одоогийн Ерөнхийлөгч, охин нь сэргээн идэвхжүүлж, хөгжиж буй олон оронд түгээн дэлгэрүүлэн, дэлхийн 1.3 тэрбум ядуу хүнд туслахаар хичээнгүйлэн зүтгэж байна.
Солонгосын Засгийн газар 1972 оны дөрөвдүгээр сард бүх мужийн Засаг дарга, хотуудын дарга нарыг Сөүлд урьж, “Шинэ тосгон” хөдөлгөөний тухай анхны чуулган хийжээ. Удалгүй Ерөнхийлөгч Пак энэ хөдөлгөөнийг орон даяар эхлүүлэхийг иргэддээ уриалан, Засгийн газраас тосгон бүрт 335 шуудай цемент өгсөн гэдэг. Энэ шинэ материалаар юу хийхээ тосгоныхон өөрсдөө шийдэж, нутгаа хөгжүүлэх хороо байгуулан, эрэгтэй, эмэгтэй тэргүүнээ сонгов. Тосгоныхон дэд бүтэц, орон байраа тохижуулахад нь Засгийн газраас нь дэмжлэг үзүүлсээр ирсэн байдаг.
Хүн бүр хичээн зүтгэснээр үзэл бодолд нь эргэлт гарч, хамтран ажилласныхаа үр дүнг бэлхнээ харж, өөртөө болон бусадтайгаа харилцах хандлага нь өөрчлөгдсөн юм. Тосгоноо хөгжүүлэх хорооны удирдлага дор ажлын болон залуус, эмэгтэйчүүдийн клуб зэрэг сонирхлын бүлгүүд бий болсон нь тэдний харилцаа, хандлагад эерэг өөрчлөлт авчрав. Хамгийн гол нь үйл ажиллагаа нь хууль ёсны, төрийн дэмжлэгтэй, үр өгөөжтэй болохыг хүн бүр мэдэрч байжээ.
Яваандаа төслүүдийн санхүүжилтийн 20 хувийг тосгоны иргэд гарган, 30 хувийг нь төрөөс дааж, үлдсэнд нь зээлийн хоршоодоос (Credit Union) зээл олгодог болов.
Нэгэнт л дундаа зээл авсан болохоор хүн бүр оролцох ёстой гэдгийг Тосгон хөгжүүлэх хорооноос гишүүн бүртээ сануулж, хөдөлмөрийн хатуу сахилга бат бүрдүүлжээ. Төслийг төлөвлөх, хэрэгжүүлэхэд техникийн зөвлөгөө, зарим материалаар ханган, мэргэжлийн сургалт зохион байгуулахад Засгийн газар нь орон нутгийн удирдлагаар нь дамжуулан дэмжиж байв.
МОНГОЛЫН “ШИНЭ ТОСГОН” ХӨДӨЛГӨӨН
Энэхүү “Шинэ тосгон” хөдөлгөөнийг арав гаруй жилийн өмнө К.Марина гэдэг эмэгтэй Монголд зохион байгуулж эхэлсэн бол эдүгээ орон даяар 22 салбар, 9000 гаруй гишүүнтэй болж өргөжөөд байна. Өнгөрсөн долоо хоногт Пёнчанд болсон чуулганаар олон улсын “Шинэ тосгон” хөдөлгөөний төвүүдийн удирдлагууд чуулан, “Шинэ тосгон хөдөлгөөний дэлхийн лиг” гэдэг нэртэй олон улсын төрийн бус байгууллага үүсгэснээ тунхаглав. 20 орны уг хөдөлгөөний үндэсний төвүүд жинхэнэ гишүүнээр, 12 орны төв дэд гишүүнээр элсэж орсон тус байгууллагын тэргүүнээр Солонгос улсын “Шинэ тосгон” хөдөлгөөний төв, дэд тэргүүнээр Африк тивийг төлөөлж Уганда, Ази тивээс Монголын төвүүд сонгогдлоо.
“Шинэ тосгон” хөдөлгөөний түүхийг судлан ойлгож, хотлын (community) иргэд нь хоршин хамтарч, орчин тойрноо тохижуулан, орлогоо нэмэгдүүлсэн арга барилыг орон бүр өөрийн нөхцөлд нутагшуулж чадвал хөдөөгийн иргэдийн амьдралыг богино хугацаанд дээшлүүлэх боломж бий. Үүнийг Монголын нөхцөлд хэрхэн хэрэгжүүлж болох тухай “Шинэ айл хотол” хөдөлгөөн, “Орон нутгийн хөгжил ба залуучуудын оролцоо” нийтлэлүүдийг http://jargaldefacto.com-оос уншиж болно.
Манай хөдөөгийн хөгжлийн цөм нь баг юм. Харин сум, аймаг нь төрийн төв байгууллагатай холбодог гүүр бөгөөд иргэдийн санаачилгыг дэмжиж, тодорхой төсөл хэрэгжүүлэхэд нь сургадаг байх шаардлагатай байна.
Монгол шиг уудам, нэг сум нь л гэхэд Солонгосын нэг мужийн дайтай газар нутагтай, иргэд нь жил тойрон бэлчээрийн сайныг дагаж малаа хариулан нүүдэллэж амьдардаг оронд, багийн айлууд хоршин “Шинэ хотол” хөдөлгөөн өрнүүлж чадвал өрх бүрийн амьжиргаа дээшилж, хөрөнгө орлого нь өсөх боломжтой.
Өмнөд Солонгосын “Шинэ тосгон” хөдөлгөөнөөс суралцаж, туршлагыг нь оновчтойгоор нэвтрүүлбэл богино хугацаанд хөдөөгөө хөгжүүлэх гарц болно. Нутаг усаа багийн гишүүд нь өөрсдөө хариуцдаг, айл бүр өвөлжөөгөө эзэмшдэг, байшин барих, худаг гаргах, бэлчээрээ хадгалж хамгаалах, хадлангаа авах зэрэг олон ажлыг хамтын хүчээр бүтээвэл өгөөжтэй юм.
Монголын хөдөөг багууд нь хотлоороо хоршин хөгжүүлж чадвал иргэд сайхан амьдрах таатай нөхцөл бүрдэж, хот суурин газар руу шилжин суурьших урсгал татарна. Хөдөөгөө хөгжүүлсэн бусад орны энэхүү сонгомол арга туршлагыг нутагшуулах замаар улс орноо хөгжүүлэхэд анхаарвал зохистой юм.
Пёнчан-Сөүл-Улаанбаатар
