Сандал дээр томоотой гэгч нь сууж, үе үе цамцныхаа товчийг зөөлөн имрэх түүнийг Б.Элбэрэлт гэдэг. Өнгөрсөн долоо хоногт АНЭУ-д болсон тусгай олимпын наадмын усанд сэлэлтийн 25 метрийн мэлхий сэлэлтийн төрөлд түрүүлсэн түүнийг эхээс мэндлэхэд нь л “Ээ дээ, тэсэхгүй. Удахгүй өөд болно” гэх бараан мэдээ угтжээ.
Үрийн зулай үнэрлэн, анхны үрээ өлгийдсөн аав, ээж хоёр нь үүнд цочирдсон ч бууж өгөлгүй, хүүгийнхээ төлөө тэмцсээр өдий хүрчээ. Үүнийх нь үр дүнд өнөө, маргаашгүй бурхан болно гэгдэж байсан хүү нь 22 дахь хавраа угтан, олимпын аварга болж, монгол түмнээ баярлуулав.
Б.Элбэрэлт болон түүний ээж О.Хулан, дасгалжуулагч, Нийслэлийн 25 дугаар тусгай сургуулийн багш Ц.Намжилдорж нартай ярилцлаа. О.Хулан хүүгээсээ аль болох хөнгөн, энгийн асуулт асуухыг зөвлөсөн юм.
-Тусгай олимпын аварга болсон танд баяр хүргэе. Алтан медалиа энгэртээ зүүхдээ юуны талаар бодсон бэ?
-Баярлалаа. Би усанд сэлэх дуртай. Хамаг хүчээрээ сэлсэн. Тэгээд түрүүлсэн. Медалиа зүүхдээ баярласан. Би багшийнхаа зааж, зөвлөсний дагуу уралдахыг хичээсэн. Бассейны хананд гараа хүргэнгүүтээ шууд эргэсэн. Эргэлтээ ёстой янзын хийсэн шүү. Өчигдөр (уржигдар) бид Ерөнхийлөгчтэй уулзсан. Надаас ярилцлага авч байгаад баярлалаа. Тhank you.
-Хөөх, англи хэл мэддэг юм уу?
-Мэднэ ээ, ээж зааж өгсөн юм.
-Ээж тань хүүтэйгээ хамт тусгай олимпод очсон гэсэн. Баярлахыг нь харах гоё байсан уу?
-Ээжийгээ баярлахыг нь хараад бүр их баярласан. Түрүүлснийхээ дараа ээждээ үнсүүлэх л гоё байсан. Би их баярлаад “Аавдаа, ээждээ, өвөө, эмээдээ хайртай” гэж хэлсэн. Намжаа (Ц.Намжилдорж) багшдаа баярлалаа.
-50 метрийн мэлхий сэлэлтийн төрөлд уралдахдаа цагаасаа өмнө гарсны улмаас амжилт гаргаж чадаагүй. Харамссан уу?
-Муухай байсан. Дахиж тэгж алдахгүй шүү гэж бодсон.
-Тусгай олимпод хэдэн удаа оролцсон бэ?
-Анх удаа өрсөлдлөө. Өмнө нь олон улсын хоёр наадамд оролцсон. Хонконгийн 40 жилийн ойд зориулсан тэмцээнээс хүрэл медаль авсан. Анхны амжилт минь тэр. Дараа нь Австралийн бүсийн наадамд оролцохдоо хүрэл медалийн болзол хангасан ч тооцоогүй. Медалийг минь өгөөгүйд гомдсон.
Усанд сэлэлтийн тамирчид барианд орохдоо хоёр гараа заавал бассейны хананд хүргэх учиртай. Б.Элбэрэлт хүрэл медалийн болзол хангасан ч нэг гараа хүргэсэн болохоор амжилтыг нь тооцоогүй юм билээ.
-Усанд сэлэлтийн хамгийн сайхан нь юу вэ?
-Гоё шүү дээ. Эргэлт болон хөлийн техникээ давтах дуртай. Усанд сэлэхээр толгой сэргэдэг, ядрахаа больчихдог.
-Чөлөөт цагаараа юу хийх дуртай вэ?
-Теннис тоглон, кофе шоп (Монголын дауны холбооны дэргэдэх Хөдөлмөр сургалтын төв)-д ажиллан, зураг зурах дуртай. Тэнд би хийсэн кофегоороо үйлчлүүлэгчдээ дайлдаг. Хүмүүс амтархан ууж байгааг нь харах сайхан байдаг. Гэртээ байхдаа аав, ээждээ массаж хийж өгөх дуртай.
О.ХУЛАН: Хүн ямар байх учиртайг хүүгээсээ үлгэрлэдэг
-Хүүгээ тэмцээнд оролцоход өмнө нь хамт явж байсан уу?
-Хонконгийн олон улсын тэмцээнд оролцоход нь хамт явсан. Австралийн тэмцээнд өрсөлдөх үеэр би нялх биетэй байсан тул гэртээ үлдсэн. Тэр жил хүү минь аавтайгаа хамт явсан. Б.Элбэрэлт энэ жил тусгай олимпод оролцохдоо гурван зайд, 38 тамирчинтай өрсөлдсөн.
Дауны хам шинжтэй гуравхан тамирчин байсны нэг нь хүү минь. Уралдаж явахдаа хажуу тийшээ хараад хугацаа алддаг гэмтэй. Уг нь тэгдэггүй байсан юм. Саяхнаас ийм болчихлоо. Би дөрвөн хүүхэдтэй, Г.Элбэрэлт ууган нь. Дүү нартаа их халамжтай. Зөрүүд зан нь хөдлөхөөр л хэцүү. Ямар ч найраагүй.
Өрөөгөө дотроос нь түгжээд хэнийг ч оруулахгүй. Хүү минь үнэхээр нямбай. Ямар ч ажлыг чин сэтгэлээсээ хийдэг. Зав л гарвал өрөөгөө, гэрээ цэмбийтэл цэвэрлэдэг. Хувцсаа шүүгээнд хийхдээ хүртэл нямбай гэгч нь эвхдэг.
-Оюуны бэрхшээлтэй, дауны хам шинжтэй хүүхэдтэй эцэг, эхчүүд хэрхэх учраа олохгүй нэлээд тэвдэж, сандардаг юм билээ. Та хүүгээ усанд сэлэлтээр хичээллүүлэн, спортоор дамжуулж хөгжүүлэх санааг хэрхэн олсон бэ?
-Хүүгээ мэндэлсний дараа нөхөр бид хоёр бөөн баяр бололгүй яах вэ. Хөл газар хүрэхгүй шахам л баярласан. Гэтэл эмч “Танай хүүхэд ойрхон хөмсөгтэй, хамар нь богинохон. Үсрээд жил л амьдарна. Удахгүй үхнэ” гээд палхийтэл хэлэхэд нь их гайхаж, сэтгэлээр унаж билээ.
Нөхөр, ээжтэйгээ зөвлөж байгаад өөр эмчид үзүүлсэн чинь “Ерөөсөө санаа зовж, сэтгэлээр унах шаардлагагүй. Сайн асарч, сувилж л чадвал санаа зоволтгүй” гэсэн. Тэгээд л сэтгэл амарсан, хүүгээ бусдаас өөр биш гэдэгт итгэсэн. Зарим эцэг, эх дауны хам шинжтэй хүүхдээ бусдаас нуудаг, аль болох гэрт нь байлгахыг хүсдэг. Би ёстой тэгж байгаагүй.
Мэндэлснээс нь хойш нийгмийн амьдралд идэвхтэй оролцуулж, нийгэмшүүлсэн. Тэгж өсгөсөн болохоор ч тэр үү, хүү минь өөртөө их итгэлтэй. Б.Элбэрэлт бага байхдаа бассейнаас ёстой салахгүй, өдөржингөө сэлдэг байлаа. Хүн дуртай зүйлээ хийх илүү сонирхолтой байдаг шүү дээ. Тиймээс сонирхлынх нь дагуу усанд сэлэлтээр хичээллүүлсэн юм. Олон жил бэлтгэл хийж байгаа болохоор живэх вий гэж санаа зовдоггүй.
-Ийм оноштой төрсөн хүүгээ хэрхэн эмчлэх, яах учраа олохгүй яваа эцэг, эхчүүдэд зөвлөгөө өгнө үү?
-Дауны хам шинжтэй, оюуны бэрхшээлтэй төрсөн хүүхэд бүхэн бурхны бэлэг. Тиймээс ерөөсөө санаа зовох шаардлагагүй. Ийм оноштой хүүхэд бусдыг хуурч, мэхлэх, элдэв зан гаргаж ер мэдэхгүй. Хэзээд нэг л зангаараа байдаг, хэнтэй ч адилхан харилцдаг. Хүн ямар байх учиртайг хүүгээсээ би хардаг, үлгэрлэдэг.
Би ер нь хүүгээ аль болох биеийг нь даалгахыг хичээдэг. Б.Элбэрэлт 25 дугаар тусгай сургуулийн дөрөвдүгээр ангид сурч байхдаа “Ганцаараа дэлгүүрээс юм авмаар байна” гэсэн. Нөхөр бид хоёр дургүйцээгүй. Дэлгүүр лүү явахаар нь араас сэмээрхэн дагалаа, санаа зоволгүй яах вэ. Тэгсэн чинь ёстой мундаг яваад ирсэн.
Иймэрхүү зүйл ч хүүг минь төлөвшихөд, хөгжихөд жижигдэхгүй нөлөөлдөг. С.Алтанцэцэг захиралтай Монголын тусгай олимпын хороо, Монголын дауны холбоо, Ц.Намжилдорж, Жавзандулам дасгалжуулагчдаа баярлаж явдгаа энэ ташрамд илэрхийлье.
Ц.НАМЖИЛДОРЖ: Санхүүгийн бэрхшээлийн улмаас тамирчдаа
олон улсын тэмцээнд дасгалжуулж чаддаггүй
Нийслэлийн 25 дугаар тусгай сургуулийн багш Ц.Намжилдоржтой цөөн хором ярилцлаа. Их сургууль төгсөн, амьдралын далайд хөл тавьснаасаа хойш 25 дугаар сургуульд багшилж, оюуны бэрхшээлтэй олон шилдэг тамирчин төдийгүй Б.Элбэрэлт тэргүүтэй тусгай олимпын медальтан цөөнгүйг бэлтгэсэн гавьяатай түүнийг спортын хүрээнийхэн “25-ын Намжаа” гэхээр андахгүй.
-Манай тамирчид тусгай олимпоос 19 медаль авч, гурван аваргатай боллоо. Тамирчдынхаа амжилтыг хэрхэн дүгнэж байна вэ. Зорьсондоо 100 хувь хүрч чадав уу?
-Чадсаан, тамирчдаараа бахархаж байна. Монгол Улс тусгай олимпод 2015 оноос хойш албан ёсоор оролцож байна. Түүнээс өмнө 2013 онд Инчоны олимпод урилгаар өрсөлдсөн юм билээ. Бид жил жилийн наадамд амжилттай оролцсоор өдий хүрсэн. Энэ жил усанд сэлэлтийн төрөлд анх удаа тамирчнаа сойсноос Б.Элбэрэлт түрүүллээ.
Орон нутгаас оролцсон хоёр тамирчин олимпын аварга болсон. Нийслэлд дөрөв, орон нутагт цөөнгүй тусгай сургууль бий. Тамирчид наадмын өмнөх бэлтгэлээ тус тусынхаа сургуульд хийгээд өрсөлдсөн. Оюуны бэрхшээлтэй тамирчдад зориулж, арай хялбарчлахын тулд тухайн спортын төрлийн зарим дүрмийг хөнгөвчилдөг. Бусдаар бол жирийн тамирчидтай л адил хувцас, хэрэгсэл өмсдөг.
-Тусгай олимпод оролцсон тамирчдын цөөнгүй нь таны шавь. Та яагаад АНЭУ-ын дэвжээнд тамирчдаа дасгалжуулаагүй юм бэ?
-Мэдээж тамирчдаа олимпын дэвжээнд дасгалжуулахыг юу юунаас илүү хүсэлгүй яах вэ. Даанч санхүүгийн хүндрэлийн улмаас явж чадаагүй. Эцэг, эхэд нь “Тэгээрэй, ингээрэй” гэж захиад л явуулсан. Тэгэхээс өөр арга байсангүй. Тусгай олимпод оролцсон тамирчдын зардлыг Монголын тусгай олимпын хорооноос гаргасан.
Бусад үед эцэг, эх нь бүрэн даадаг. Улаанбаатар хотод амьдрахад өртөг хэр өндөр билээ, авч байгаа цалин минь хэд билээ. Цалин маань гэр бүлийнхнийгээ тэжээхэд чүү чамай хүрдэг болохоор тамирчдаа олон улсын тэмцээнд дасгалжуулахаар явах бололцоо гардаггүй.
Тиймээс эцэг, эхэд нь даатгаад явуулахаас өөр арга байдаггүй. Шавиа тэмцээнд оролцохыг нь зурагтаар үзэн, “Тэгчихээсэй, ингэчихээсэй” гэхээс өөр юу ч хийж чадахгүй суух хэцүү. Одоо ч бүр дасчихжээ.
-Та Б.Элбэрэлтийг хэчнээн жил дасгалжуулж байгаа билээ?
-Зургаан жил. Усан спортын төрлийн анхны шавь нарын минь нэг л дээ. Манай сургууль 2017 оны хавар усанд сэлэлтийн дугуйлан нээсэн. Одоогоор 28 хүүхэд хичээллэж байна. Хамгийн амаргүй нь хүмүүсийн хандлага байлаа. Анхандаа тамирчдаа бэлтгэл хийлгэх газар олдохгүй нэлээд тэвдсээн.
“Оюуны бэрхшээлтэй хүүхдүүд ороод ирлээ” гээд хүмүүс дөлж, цааргалах энүүхэнд байлаа. Тийм хүнд үед “Этүгэн” усан спорт сургалтын төвийн хамт олон, дасгалжуулагч нар бидэнд тусалж, бэлтгэл хийхийг зөвшөөрсөнд баярлаж явдаг. Тэд биднийг өдгөө ч дэмжиж байгаа. Усан спорт эрсдэл ихтэй. Үхэл, амьдрал хоёр зэрэгцэн оршдог шүү дээ.
Оюуны хомсдолтой төдийгүй эрүүл хүүхэд ч живэх, амиа алдах эрсдэлтэй учраас тэр. “Этүгэн” төвийн хамгийн гүехэн бассейн нэг метр, 60 см, гүн нь таван метр. Тэнд дасгалжуулахаар 10 гаруй хүүхэд дагуулаад ороход нэлээд зориг шаардана шүү. Уг нь бусад оронд нэг дасгалжуулагч гурваас олонгүй хүүхэд дасгалжуулдаг. Гэтэл манай улсад тэгэх боломж, нөхцөл алга.
-Оюуны бэрхшээлтэй тамирчидтай дагнан ажилладаг, мэргэжлийн дасгалжуулагч Монголд хэд байдаг бол?
-Нийслэлд үйл ажиллагаа явуулж буй тусгай сургуулиуд 40 гаруй багштай. Орон нутгийн зарим сургууль тусгай ангитай. Тэгэхээр оюуны бэрхшээлтэй хүүхдүүдтэй дагнан ажилладаг 50-иад багш бий.
Тусгай олимпод багаа удирдсан хөлбөмбөгийн дасгалжуулагчийг эс тооцвол клуб, дугуйлан удирддаг өөр дасгалжуулагч одоогоор алга. Тэгэхээр тусгай сургуулийн багш нар л гол ачааг нуруундаа үүрч яваа гэсэн үг.
-Та өвлийн спортын төрлийн тамирчдаа ч бас дасгалжуулдаг уу?
-Тийм. Хэдхэн хоногийн өмнө дууссан өвлийн спортын зургадугаар наадамд тамирчдаа оролцуулсан. Одоогоор миний удирдлагад нийт 50-иад хүүхэд бэлтгэл хийж байна.
-Бусдаас арай эмзэг, аливаа зүйлийг хүлээж авах, ойлгохдоо ялимгүй удаан болохоор ч тэр үү, оюуны бэрхшээлтэй тамирчдыг дасгалжуулах амаргүй гэдэг. Ер нь танаас ямар ур чадвар шаарддаг вэ?
-Би МУБИС-ийг төгссөнөөсөө хойш 25 дугаар тусгай сургуульд багшилж, оюуны бэрхшээлтэй хүүхдүүдтэй 20-иод жил ажиллаж байна. Анхандаа амар байгаагүй ээ. Жилээс жилд туршлагажин, хүүхдүүдийнхээ зан аашийг андахаа байчихдаг юм билээ. Тэгвэл ингэдэг, ингэвэл тэгдэг гээд л.
Оюуны бэрхшээлтэй хүүхэд аливаа зүйлийг хүлээж авах, ойлгох нь ялимгүй удаан л болохоос бусдаас ер ялгаагүй. Бусадтай л адил Монгол Улсын иргэн. Тусгай сургуулийн багш нар хичээлээ тэвчээртэй, чин сэтгэлээсээ заан, тамирчидтайгаа байнга ярилцах нь чухал.
Өөр нэг их онцгой авьяас, ур чадвар шаардахгүй ээ. Хүмүүсийн хандлага жилээс жилд өөрчлөгдөж байгаа нь анзаарагддаг. Гэхдээ оюуны бэрхшээлтэй хүүхдүүдийг ойлгодог, бусадтай адил гэдгийг мэддэг болоход нэлээд хугацаа шаардах болов уу.
-Энийг л шийдээд өгчихөөсэй, тийм зүйлтэй болчихвол тамирчдын амжилт, ур чадварт “ташуур” өгнө гэх зүйл байна уу?
-Олимп, паралимп, тусгай олимп, дифлимпийн тамирчдыг улсаас адил дэмжиж, ижил үнэлдэг байгаасай.
