Монгол Улс, БНХАУ-тай дипломат харилцаа тогтоосны 70 жилийн ойн хүрээнд зохион байгуулж буй нийгэм, соёлын олон арга хэмжээний дундаас “70 агшин-70 түүх” үзэсгэлэн илүү онцлогтой. Учир нь “Өнөөдөр” сонинтой холбогдсон хоёр хүн эл арга хэмжээний гол зохион байгуулагчдын нэг хэсэг. Тодруулбал, манай гэрэл зургийн албанд олон жил “цэрэг-дарга” байсан, өдгөө Монголын гэрэл зурагчдын нэгдсэн холбооны ерөнхийлөгч Цэрэндоржийн Батбаатар, “Гэрэл зураг түүх өгүүлнэ”, “Үүх түүх” булангаар дамжуулан Монголын нэрт зүтгэлтэн, алдартай хүмүүс болон улс орныхоо тодорхой үеүдийн ялангуяа соёл, урлагийнхантай холбоотой түүхийг амттай, сонирхолтой баримт, гэрэл зургаар уншигчдад хүргэсэн, судлаач, алдарт жүжигчин Д.Чимэд-Осорын хүү Болд нарын хичээл зүтгэлээр Монгол, Хятадын найрамдалт харилцааны түүхэн мөчүүдэд “очих” боломж бүрдсэн юм.
Хятадын төв телевиз CCTV-гийн монгол хэлний сүлжээ, Монголын гэрэл зурагчдын нэгдсэн холбоотой хамтран олон сарын хугацаанд бэлтгэж, дэлгэсэн 70 агшин-70 түүх” бол хоёр орны харилцааг сурталчлах, найрамдалт түүхийг хойч үеийнхэнд мэдүүлэхэд онцгой ач холбогдолтой арга хэмжээ гэдгийг үзэсгэлэнгийн нээлтэд оролцсон эрхмүүд тэмдэглэсэн. Эдгээр зургийн талаар “CCTV.com Монгол” сайтаар дамжуулан хагас жил гаруйн хугацаанд тааварт уралдаан зарлаж, долоон ялагч тодруулан, урд хөршийн брэнд гар утсаар шагнасан болон эл ажиллагааныхаа хаалт болгож ийм үзэсгэлэн зохион байгуулж буй талаараа CCTV-гийн монгол хэлний сүлжээний мэргэжилтэн Б.Занданхүү мэдээлэв.
Нэгэн цаг үед Холбооны яамны сайдын алба хашиж явсан Б.Баатар гуай 30 жилийн өмнөх гэрэл зургаа хараад “Мөн ч залуу байжээ” хэмээгээд түүхэнд мөнхөрсөн 70 зургийн нэгийнх нь талаар “БНХАУ байгуулагдсаны 40 жилийн ойгоор өөрийн улсын Засгийн газрын төлөөлөгчдийг тэргүүлэн урд хөршид айлчлах завшаан тохиосон юм. Хоёр орны харилцаа тааруу болоод, эргээд дөнгөж сайжирч байсан түүхэн үе шүү дээ. Монголын төлөөлөгчдийг маш өндөр хэмжээнд хүлээн авсан. Тэр үед Тяньаньмэний талбайд зургаан цагийн турш салют буудуулсан цэнгүүн болж, 1.2 сая хүн оролцсон гэж байсан. Мао Цэдуны мавзолейн хоёр давхраас тэр арга хэмжээг үзэж суутал Дэн Сяопин даргын бие төлөөлөгч ирээд манай Засгийн газрын төлөөлөгчидтэй уулзахыг хүсэж байгааг нь уламжиллаа.
Төрийн айлчлалын үеэр ямар ч арга хэмжээ болж мэдэх учир би монгол маркны том цомог авч явсан юм. Түүнийгээ бариад гуравдугаар давхарт очлоо. Бөөн сурвалжлагч, сэтгүүлч, төлөөлөгчдийн дунд Дэн Сяопин гуай зогсож байна. Надтай мэндэлж, гараас минь барьсан чигтээ нэг өрөө рүү хөтлөөд орчихлоо. Жижгэвтэр, тохитой тэр өрөөнд бид 40-өөд минут ярилцаж, суусан. Ярианы гол сэдэв нь миний аваачсан, монгол ахуйг дүрсэлсэн маркийн тухай.
Тэрбээр маркуудыг хараад маш их баярлаж, Монголын тал нутагт хөдөө аж ахуй, газар тариалн хэрхэн хөгжиж байна, цахилгаанд холбосон уу, монголчууд уламжлалт гэртээ амьдарч байна уу гэхчлэн бидний талаар тун их сонирхон асууж, тааламжтай яриа өрнүүлсэн. Эл уулзалтын талаар Хятадын телевизээр нэвтрүүлснийг би нутагтаа ирээд л мэдсэн. Яаж гэхээр, бид онгоцноос буугаад байтал БНХАУ-ын Элчин сайд ирээд, надтай гар бариад “Дэн Сяопин даргатай гар барьсан хүний гарыг атгахаар хамгийн түрүүнд ирсэн минь энэ” гэж хэлж билээ. Тухайн цагт манай ШУА-ийн ерөнхийлөгч Б.Ширэндэв гуай байсан юм. Засгийн газрын тэргүүн Д.Содном гуай ШУА-ийн ерөнхийлөгч болон намайг хүлээн авч уулзах үеэр би Дэн даргатай авхуулсан зургаа үзүүлэв.
Тэгтэл Д.Содном гуай “Монголтой холбоотой Дэн Сяопин гуайн түүхийг судал” гэсэн үүрэг өгсний дагуу Б.Ширэндэв дарга удирдаад түүхчид судалгаа хийгээд их сонирхолтой баримтуудыг олж мэдсэн. Тэрбээр гурван удаа өндөрлөгөөс бууж, өгссөн байдаг юм. Нэг удаа буухдаа манай Говь-Алтайн өмнөд хэсгээр нэг монгол айлд зургаагаас дээш сарын хугацаанд байжээ. Тэгж монгол ахуйн зах зухаас мэдэж, монголчуудын өгөөмөр, сайхан сэтгэлийг мэдэрсэн юм байна. 1963 оноос манай хоёр орны харилцаа муудаад ирэхээр монгол хүнтэй уулзаж чадахаа болиод байхад нь бидний айлчлал таарч, тэр хүнтэй уулзах завшаантай үе тохиожээ. Тэр мөчийг энэ зурагт буулгасан байна. Нэг сонин түүх ярихад, Х.Чойбалсан тэргүүтэй Засгийн газрын төлөөлөгчид Дэн Сяопин гуайг тэмээн хөсгийн шээзгийд суулгаад, нууцаар Хятадын хил рүү оруулж өгсөн юм билээ. Тэгж байж тэр хүн дараагийнхаа үйлсийг эхэлсэн түүхтэй юм байна” хэмээн сайхан хууч дэлгэлээ.
Бэлтгэсэн: Ж.Эрдэнэ
