Эм гэж аливаа өвчин эмгэгийг эмчлэх, түүнээс урьдчилан сэргийлэх зориулалттай, эмчилгээний үр нөлөө нь судалгаагаар бүрэн нотлогдсон, тодорхой тун хэмжээгээр савласан бэлдмэлийг хэлдэг. Эрт үед хүмүүс ургамлын навч, үндсийг идэх, хандалж уух гэх мэтээр эм болгон хэрэглэдэг байсан.
Өнөө цагт эм нь уудаг шахмал байхаас гадна зүү, тариур ашиглан булчин, судсанд тарих тарилга, арьсанд наах наалт болон түрхэх тос, хамрын цацлага гэх зэрэг олон хэлбэртэй. Ихэнх эмийн бэлдмэлийг химийн нийлэг аргаар гарган авдаг бол заримыг нь амьтан, ургамал болон эрдсийн гаралтай түүхий эдээр үйлдвэрлэдэг гэдгийг түүнийг замбараагүй хэрэглэдэг монголчууд бид сайн мэдэж буй. Дэлхий даяар олон мянган дан болон хавсарсан найрлагатай эм, бэлдмэлийг эмчилгээнд хэрэглэж байгаа.
ХАБҮЛЛ-иос ЗӨРЧИЛТЭЙ ЯМАР Ч ХАРИУ ГАРАХ ЁСГҮЙ
Маш нарийн, олон жилийн судалгаа шинжилгээ хийж байж, тухайн шинэ эм, бэлдмэл үр дүнтэй нь батлагдсан тохиолдолд л практикт нэвтрүүлэх боломжтой болдог. Гэхдээ эм, бэлдмэлийг эмчилгээний практикт нэвтрүүлэх эрхийг эрх бүхий байгууллагууд олгодог журамтай.
Манай энэ тогтолцоонд алдаа гарч, эрх мэдэл, албан тушаалаа урвуулснаас чанартай, үр дүнтэй, үгүй нь мэдэгдэхгүй олон эм худалдаанд гарч, иргэд хэрэглэж байгааг бид “Чанаргүй, хуурамч эмүүдийг нуух ямар сонирхол МХЕГ-ынханд байна вэ” нийтлэлээр энэ сарын 3-нд уншигчдад хүргэсэн билээ. Гэтэл тус газрын эрх бүхий албан тушаалтнуудын сандал суудал хөндөгдөж буй бололтой. Төрийн байгууллагуудын албан бичгийн шаардлага хангахгүй бичиг илгээж залруулга гаргахыг шаардаж буй нь сэтгүүлч, хэвлэл мэдээллийн байгууллагын хуульд нийцсэн үйл ажиллагаанд саад учруулж буй хэлбэр гэлтэй.
Бид дээрх нийтлэлээрээ хуурамч дүгнэлттэй эм, эмийн түүхий эд, оношлуур хүний эрүүл мэндийн аюулгүй байдалд сөрөг нөлөө учруулж болзошгүй нөхцөл байдалд байгааг уншигчдад хүргэж, МХЕГ-ын Хүнсний аюулгүй байдлын үндэсний лавлагаа лабораторийн (ХАБҮЛЛ) Эмийн хяналтын лабораторийн зарим албан тушаалтан шаардлага хангахгүй байгаа эм, бэлдмэл, түүхий эдийн дүгнэлтийг өөрчилсөн, байх ёстой зарим үзүүлэлтийг нь хасаж, тэнцүүлж байсныг ил болгосон юм.
Ингэж өөрчилж байгаа явдал бол Монгол Улсын Үндэсний аюулгүй байдал төдийгүй хүн амын эрүүл мэндэд ноцтой хохирол учруулахуйц үйлдэл. Харамсалтай нь, МХЕГ-ын удирдах албан тушаалтнууд сандал суудалтайгаа л зууралдахаа бодож залруулга хийхийг шаардан, төрийн байгууллагын албан бичгийн наад захын шаардлага хангахгүй “цаас” сонины редакцад хаяглан ирүүлж байх юм. Уг нь албан бичиг тамга тэмдэг, огноо, дугаар гээд наад захын шаардлага хангасан баймаар. Тийм биш байсан учраас “цаас” хэмээлээ.
МХЕГ-аас ирүүлсэн албан бичигт бид залруулга хийх шаардлагагүй гэж үзэж байна. Учир нь дээрх нийтлэлийн Баримт 1-д “Womens prenatal formula with iron N60” хэмээх эмийг шинжлэхэд С аминдэмийн агууламж 54-92.7 мг байх ёстой ч шинжилгээгээр 42 мг байсныг тогтоон, шаардлага хангахгүй гэж дүгнэсэн ч, албан тушаалтнууд нь “хангаж байна” болгон өөрчилсөн гэсэн байгаа.
МХЕГ-ынхан ч ирүүлсэн албан тоотдоо “Аскорбины хүчил нь зөвшөөрөгдөх хэмжээнээс бага гарсан биологийн идэвхт бүтээгдэхүүн. Улсын эмийн бүртгэлд бүртгээгүй, зах зээлд худалдаж байгаа талаарх мэдээлэл манай шалгалтаар илрээгүй” гэжээ. Бид тэнд худалдаж буй тухай нэг ч өгүүлбэр дурдаагүй юм.
Баримт 2-т “Ээрэм шарилж” гэх оношлуурын уусмалын орчин нь химийн шинжилгээгээр шаардлага хангаагүй, байх ёстой долоон хувиас 0.1-гээр хэлбэлзэж болохоор атал түүнээс доош, 6.32 буйг шинжээчид нь нарийвчлан тогтоосон байтал эцсийн дүгнэлтэд нь дээрх хэмжээг өсгөж, 6.9 байна гээд шаардлага хангана гэж дүгнэсэн.
МХЕГ-аас ирүүлсэн бичигт “Химийн шинжилгээний уусмалын орчин гэсэн үзүүлэлтээр 6.32 гарсныг шинжилгээний эцсийн протоколд 6.9 гэж тэмдэглэн, шаардлага хангаж байна гэж бичжээ. Дээрх оношлуурыг оношилгоонд хэрэглэсэн, эсэх талаарх зарцуулалтын мэдээллийг авахаар албан бичиг илгээж, хариу хүлээж байна” гэжээ.
Баримт 3-т Цагаан хунчирын өвс гэж эмийн түүхий эдийн фенолт хүчлийн хэмжээ нь дөрвөөс багагүй хувьтай байх ёстой атал шинжилгээгээр 2.75 байсан нь хиймэл эрхтэн суулгуулсан, жирэмсэн, хөхүүл эмэгтэйчүүд, цусны өвчин, хайрст үлд, үе мөчний үрэвсэл, чихрийн шижин, чонон хөрөвдөс зэрэг өвчний үед хэрэглэхэд үр дүн нь буурах эрсдэлтэй талаар бид хүргэхдээ эмэнд ашиглаж байгаа талаар огт дурсаагүй.
МХЕГ-аас “Энэ өвсийг судалгааны ажилд хэрэглэх зорилгоор шинжлүүлсэн, эмийн үйлдвэрлэлд ашиглаагүй байна” гэжээ. Энэ бүхнээс харахад, бид ямар ч залруулга хийх шаардлага байхгүйг уншигчид ойлгож буй болов уу.
МХЕГ-ын Хүнсний аюулгүй байдлын үндэсний лавлагаа лабораторийн Эмийн хяналтын лаборатори ийм зөрчил гаргах ёсгүй байлтай. Гэтэл эрх бүхий албан тушаалтнууд нь шинжээчдийнхээ гаргасан дүгнэлтийг өөрчлөөд гаргасан нь ашиг сонирхлын зөрчил буйг илтгэнэ. МХЕГ-ын удирдлагаас ирүүлсэн дээрх “бичиг”-т дурдсанаар эмийн зургаа, эмийн түүхий эдийн 10, биологийн идэвхт бүтээгдэхүүний дөрөв, оношлуур нэг гээд нийт 21 шинжилгээний дүгнэлттэй холбоотой мэдээллийг шалгахад найм нь алдаа, зөрчилтэй байсан хэмээжээ.
Үүнтэй холбоотойгоор Эмийн хяналтын лабораторийн эрхлэгч Д.Өлзийдуламд хариуцлага тооцож, ажлаас нь чөлөөлөөд хуулийн байгууллагад шалгуулж байгааг дурдсан байна. Ганц Д.Өлзийдулам гэдэг хүн ийм зөрчил гаргасан бус, өөр мэргэжилтэн ч дүгнэлтэд засвар хийсэн зөрчил илэрчихээд байхад МХЕГ-ынхан хаацайлсаар байх уу. Албан бус мэдээгээр 21-ээр тогтохгүй, 2016 оноос өмнөх дүгнэлтүүдийг нягталж үзвэл бас л “но-той” эм, түүхий эд гарч ирж болзошгүй юм билээ.
Шаардлага хангаагүй эм, түүхий эдийн дээжийг хангасан болгож байгаа нь Хүний эмийн салбар зөвлөл, Фармакопейн хороо, улсын байцаагчид нь хуурамч сорилтын дүнд үндэслэн хуумгай дүгнэлт боловсруулж буй нь хүн амынхаа эрүүл, аюулгүй орчинд амьдрах эрхэнд ноцтой аюул учруулж байна гээд хэлчихэд буруутахгүй.
ЭМЯ-ны харьяа Эрүүл мэндийн хөгжлийн төвийн Эмийн бүртгэл хариуцсан мэргэжилтэн Ц.Мөнх-Одоос шаардлага хангахгүй гэсэн дүгнэлттэй эмийг хангасан болгож өөрчилснийг хянадаг, эсэх талаар тодруулахад “Бид МХЕГ-ын Хүнсний аюулгүй байдлын үндэсний лавлагаа лабораторийн Эмийн хяналтын лабораторийн дүгнэлтэд үндэслэн эмийн бүртгэл, зөвшөөрөл олгох ажлыг явуулдаг.
Тэдний дүгнэлтийг дахиж шинжлэх эрх байхгүй, боломж ч үгүй” гэсэн юм. Эндээс юу харагдаж байна вэ гэхээр, чанаргүй, хуурамч, хүний эрүүл мэндэд сөрөг нөлөө учруулж болохуйц эм Улсын эмийн бүртгэлд бүртгэгдчихээд, худалдаанд байх магадлал өндөртэй гэсэн үг.
ХУДАЛДААНД БАЙГАА ШААРДЛАГА ХАНГААГҮЙ ЭМИЙГ ЯАХ ВЭ
МХЕГ-аас ирүүлсэн бичигт зарим эм, бүтээгдэхүүнийг худалдаанд гаргаагүй, манай шалгалтаар худалдаж буй явдал илрээгүй гэсэн байгаа. Тэгвэл худалдаанд байгаа “Ксезолин” гэх хамрын цацлагыг яах вэ. МХЕГ-ын Хүнсний аюулгүй байдлын үндэсний лавлагаа лабораторийн Эмийн хяналтын лабораторид 2016 онд шинжлүүлэхээр өгсөн дээрх нэршилтэй хамрын цацлагын хэд хэдэн цуврал нь механик хольцтой байсныг шинжээчид баталжээ.
Манай томоохон эмийн компанийн үйлдвэрлэсэн “Ксезолин 0.05%-10мл” гэх хамрын цацлагад шинжилгээ хийхэд агаартан бактерийн тоо, механик хольц гэсэн үзүүлэлтээр чанарын шаардлага хангахгүй байж. Уг цацлага буюу дусаалга эмийг вирусийн болон нянгийн гаралтай хамрын салст бүрхүүлийн цочмог үрэвсэл, хамрын дайвар хөндийн үрэвсэл, хамар залгиурын салст бүрхүүлийн хаванг багасгах зэрэгт хэрэглэх заавартай.
Гэтэл элдэв хольц илэрч, бактертай байсан учраас Эмийн хяналтын лабораторийн шинжээчид шаардлага хангахгүй, хольцтой гэсэн дүгнэлт гаргажээ. Гэвч удирдах албан тушаалтнууд нь “ҮФӨ төслийн шаардлага хангаж байна” гэсэн дүгнэлт гаргаж, гарын үсэг зурж баталгаажуулсан байх юм. Механик хольцтой, бактерын бохирдол ихтэй энэ дусаалга нь хамрын хөндийн үрэвслийг дарах бус, харин ч сөрөг нөлөө үзүүлж, улам илүү өвчлүүлэх аюултай.
Чих, хамар, хоолойн нарийн мэргэжлийн хэд хэдэн эмчээс хамрын цацлагад бактер, элдэв хольц байвал яах вэ гэдгийг тодруулахад “Хамрын болон чихний хөндийд хийж буй цацлага, дусаалга маш цэвэр байх ёстой. Хэрэв ямар нэг хольц орох юм бол сөрөг үр дагавартай, эмчилгээ бус, хор болно” хэмээсэн.
Дээрх лабораторийн эрх бүхий албан тушаалтнууд нь “Ксезолин 0.05%-10мл” дусаалгын дүгнэлтэд “Үйлдвэрлэгчийн хүсэлтээр микробиологийн үзүүлэлт болон хольцыг хасаж гаргав” гэсэн тайлбар бичээд тэнцүүлчихсэн байгаа юм. Эмийн хяналтын лабораторийн удирдах албан тушаалтнууд эм үйлдвэрлэгч, нийлүүлэгчийн хүсэлтээр шаардлага хангахгүй эм, бэлдмэлийг хангасан болгож гаргадаг гэдгээ хүлээн зөвшөөрч байгаа хэрэг бус уу.
Ер нь ингэж үйлдвэрлэгч, нийлүүлэгчийн хүсэл сонирхолд нийцүүлж дүгнэлт гаргаж, монголчуудынхаа эрүүл мэндийг туршилтад оруулахын тулд шинжилгээ хийх шаардлага байгаа юм уу. МХЕГ-ын Хүнсний аюулгүй байдлын үндэсний лавлагаа лабораторийн эрх бүхий албан тушаалтнуудын санаатай болон санамсаргүй гаргасан алдаа, зөрчлийн золионд ард түмэн эрүүл мэнд, эдийн засгаараа хохирч байна шүү дээ.
МХЕГ-ынхан лабораторийн менежер Д.Өлзийдуламыг ажлаас нь халаад л асуудал нэг тийш болно гэж бодсон бол эндүүрэл. Тэр хүн ЭМЯ-ны дэргэдэх Хүний эмийн салбар зөвлөлдөө ажиллахын зэрэгцээ эмийн үйлдвэрүүдэд тус яамны нэрийн өмнөөс шалгалт хийж яваа гэдгийг яамныхан хэлж байна.
Эмийн хяналтын лабораторийн шинжилгээний хариу засаж буй асуудлыг хөндлөнгөөс хянаж байх ёстой чанарын менежер гэх албан тушаалтан нь “Би эмийн лабораторийн хариуг хянах ёсгүй” гэж хэлээд сууж байх юм. Хариуцлагаас мултрахын тулд зүгээр л тамга дардаг төдий роботын ажил хийж байгаа гээд тайлбарлаж сууна.
Монгол хүний эрүүл мэндийн эсрэг хийсэн энэ мэт ноцтой үйлдлийг ТЕГ-ынхан шалгаж эхэлсэн төдийгүй ҮАБЗ-ийн ажлын албанд танилцуулга хүргүүлсэн гэх мэдээлэл байна. Харин тус албаныхан хэзээ ҮАБЗ-ийн хуралд энэ ноцтой асуудлыг танилцуулах нь тодорхойгүй.
УИХ-ын Өргөдлийн байнгын хорооныхон үүнийг анхааралдаа авсан ч улсын төсөв хэлэлцэж байгаатай холбогдуулан хэлэлцэхээ хойшлуулаад байгаа юм гэсэн. АТГ-ынхан хэрэг бүртгэлтийн ажиллагаа хийж, албаны хэд хэдэн хүнээс тайлбар мэдүүлэг авч эхэлсэн юм билээ.
МХЕГ-ынхан харин энэ мэдээллийг ил болгосон шинжээчдээ байгууллагын нууц задруулсан гэж хариуцлага тооцно гэж сүрдүүлж буй гэнэ лээ. Байгууллагын нууц чухал уу, гурван сая монгол иргэний эрүүл мэнд илүү чухал уу гэдгийг уншигчид эргэцүүлж буй биз ээ.
