Аминаас үнэтэй албан тушаал уу

УИХ-ын гишүүн Ч.Лодойсамбуу Ерөн­хий сайд Л.Оюун-Эрдэнийг огцруулах албан бичиг боловсруулж, гарын үсэг цуглуулж эхлээд байна. Үндсэн хуулийн 43.1-т заасны дагуу парламентын нийт ги­шүүний дөрөвний нэгээс доошгүй нь уг саналыг албан ёсоор гаргаж, улмаар олонх нь дэмжсэн нөхцөлд Засгийн газрыг огц­руул­даг. Тэгэхээр нийт 32 гишүүн гарын үсэг зурж байж асуудлыг УИХ-аар хэлэлцэх нөх­цөл бүрдэх юм. Ардчиллын үнэт зүйл болох үг хэлэх, үзэл бодлоо илэрхийлэх эрх чөлөө хумигдаж, засаглалын хямрал нүүр­лэсэн нь Ерөнхий сайдыг огцруулах гол шалтгаан хэмээн тэрбээр үзэж буй. Нийс­лэлийн Баянгол дүүргийн 22 дугаар хороонд оршин суудаг нэгэн айлын зургаан хүн угаартаж амиа алдсаны дараа гишүүний тэв­чээр алдарсан аж. “Энэ бол түүнийг огц­руулах олон шалтгааны нэг. Хүний амь, эрх чөлөө, ардчиллаас үнэтэй мега төсөл гэж байхгүй” хэмээн тэрбээр мэдэгдсэн. Дээрх харамсалтай явдалд Ерөнхий сайд эмгэнэл илэр­хийлж, уучлал гуйж, хариуцлага хү­лээхийн оронд уг мэдээллийг дарахыг, бас ал­бан тушаалаа хадгалж үлдэхийг илүүд үзэж буй нь харамсалтай. 

Түүнээс бусад нь л буруутай 

Төрийн ордонд утааны эсрэг сонсгол болж, 2017-2024 онд 779 иргэн угаартаж нас барсан ту­хай эмгэнэлтэй тоон мэдээллийг дуулгасан. Сайж­руулсан түлшийг монголчуудад хүчээр хэ­рэг­лүүлснээс хойш хэдэн зуугаараа ийнхүү тэн­гэрт дэвшжээ. Дайн байлдаантай улсад ч ир­гэд нь ингэж олноор үхдэггүй. Энэ бол айм­шиг­тай статистик. Сонсголын дараа буюу энэ сарын 6-нд гэр бүлээсээ цор ганцаар амьд үлд­сэн хүү мэдээлэл хийж, олон нийтэд юу болс­ныг дуулгасан. Тэр хүртэл энэ тухай хэн ч ярь­­­сангүй. Учир нь цагдаа нар “Энэ тухай хэв­лэ­­­лийн­­хэнд ярьж болохгүй” гэсэн ам хамаатны хү­­мүү­­­сээс нь авч, гарын үсэг зу­руулсан байсан гэнэ. 
Гишүүн Ч.Лодойсамбуу мэдээлэл хийхдээ “Хэдхэн жилд 700 гаруй хүн нас барсан байна. Гэтэл 2022 оноос хойш Ерөнхий сайд хийж буй хүн одоо “Сайжруулсан түлш анхнаасаа буруу байсан” гэсэн ухуулга хийж эхэллээ. Үүнийг мэдэж байсан юм бол яагаад уг түлшийг хэрэглэхийг болиулаагүй вэ. Юу ч хийгээгүйгээс нь болоод энэ олон хүн нас барчихлаа. Гэтэл яагаад уучлал гуйж, эмгэнэл илэрхийлэхгүй, сэтгүүлчдийн асуултад шууд хариулахгүй байна вэ” гэсэн билээ. Гэвч Ерөнхий сайд буруугаа хүлээхийн оронд үүнд өөр эзэн олохыг хичээв. Тэр нь МСS компани бололтой. Сайжруулсан түлшний чанар муу, барьцалдуулагч химийн элемент нь иргэд амь насаа алдахад нөлөөлж буй нь тус компанийн буруу гэнэ. Нэгэн иргэн уг компанийн төв оффисын урд сайжруулсан түлш түлж, амиа хорлох оролдлого хийв. Гэх­дээ үүнийг найруулгатай жүжиг гэж олонх нь хүлээн авсан. Уг нь сайжруулсан түлшийг Зас­гийн газрын тогтоолоор байгуулсан “Та­ван­тол­гой түлш” хэмээх төрийн өмчит ком­пани үйлд­вэрлэдэг. Бас түүхий нүүрс түлэхийг хо­риглож, ийм түлш хэрэглэхийг тулгасан нь Засгийн газар. Тэгэхээр хүний амины тө­лөө гүй­цэтгэх засаглал, түүний тэргүүн л хариуц­лага хүлээх учир­тай. Гэвч иргэдийнх нь амь нас биш, албан ту­шаал, эрх мэдэл нь түүнд илүү чухал аж. Өмнө нь нялх биетэй ээжийг хүүхдийнх нь хамт өвлөөр гэрийн шаахай, халаадтай нь зөөвөрлөсөн гээд Засгийн газар огцорсон түүх бий. Үүнтэй харьцуулахад хүний амь нас илүү ноцтой, том хохирол билээ. Сөрөг санал гаргасан, өөрийг нь шүүмжилсэн хүмүүсийг буруутгах, хэвлэл мэдээлэл, нийгмийн сүлжээгээр элдэв мэдээлэл тарааж, “ард нь хэн нэгэн байгаа” гэсэн мессеж өгүүлэх нь Ерөнхий сайдын хэрэгжүүлдэг арга. Энэ технологиороо Ч.Лодойсамбууг элдвээр балбаж эхэллээ. Манай улсын төрийн далбааг дууриалган, алдаатай хийсэн даавууг урсныг нь гуйвуулахаас эхлээд юм юм л болж байна. Тэрбээр том бүлэглэл, механизмын эсрэг зо­риг­той дуугарч, Монголд бас ч гэж сөрөг хүч­ний дуу хоолой тасраагүй гэдгийг харуулж буй юм. Ж.Баярмаа гишүүнийг эсрэг санал илэр­хийлэх бүрд С.Баярцогт, Ц.Элбэг­дор­жийн хүн гэсэн мэдээлэл тараадаг. Төс­вийн хэ­лэл­цүүл­гийн үеэр эрүүл мэндтэй нь хол­боотой гүт­гэлэг хүртэл гаргаад амжсан билээ. Мөн Ерөнхий сайд энэ сарын 13-15-нд БНХАУ-д айлчилж, Гашуунсухайт-Ганц мод боомтын хил холболтын төмөр замын бүтээн байгуулалтыг эхлүүлэх Засгийн газар хоорондын хэлэл­цээ­рийг хийж, гэрээг ба­тал­гаажуулах гэж буй. Тий­мээс уг бүтээн бай­гуу­лалтын ажлыг та­сал­дуулах гэсэн ком­па­ниу­дын явуулга гэсэн тайл­бар мэдээлэл ца­цаж бай­на. Гэ­тэл нөгөө хоёр гишүүн нь том төс­лүү­дийг урагш­­луулахыг дэм­жиж буй гэдгээ хэ­лээд бай­даг. 
Эрүүл, аюулгүй орчинд амьдрах эрхээ эдэлж чадахгүй байгаа иргэд шаардлага тавихад үүнийг заавал ямар нэг компанийн эрх ашиг, захиалга, га­даадынхны явуулга хэмээн “томруулж” хар­даг. Өөрөө л биш бол хэн ч эдгээр мега төс­лийг үргэлжлүүлж чадахгүй хэмээн бат ит­гэсэн бололтой. Бас Л.Оюун-Эрдэнэ жагсаж, шаардлага тавьж болдог, бусдыг нь бол үргэлж явуулга, төрийн эрхийг хууль бусаар авах гэсэн оролдлого гэж үздэг нь сонин. 

“АН бол МАН-ын клуб биш”

Ардчилсан улсад иргэн бүр үг хэлэх, үзэл бодлоо илэрхийлэх эрхтэй. Гэвч МАН үнэм­лэ­хүй олонхоор эрх барьсан найман жилд л энэ эрх чөлөө хумигдсан. Одоо хуулиар олгосон тусгай бүрэн эрхтэй УИХ-ын гишүүн нь ч үгээ хэлэхэд хэцүү нөхцөл үүссэн аж. Ерөнхий сайдыг огц­руулах санал гаргасан Ч.Лодойсамбуу, түү­нийг дэмжиж гарын үсгээ зурсан Ж.Баярмаа нарт хариуцлага тооцох асуудлыг АН-ынхан хэлэл­цэнэ хэмээн дарга Л.Гантөмөр нь мэ­дэгд­лээ. Уг нь хамтарсан Засгийн газарт орж, дот­роос нь хяналт тавина гэж ярьсан хүн нь тэр. Гэтэл албан тушаал авмагцаа МАН-ын улаан хам­гаалагч болж орхисноо дээрх мэдэгдлээрээ ба­таллаа. “Ч.Лодойсамбуу гишүүн сэтгэлийн хөөрлөөр асуудалд хандаж байна. Тэд намын бодлогыг сөрсөн. Ялангуяа Ж.Баярмаа гишүүн дандаа хамтарсан Засгийн газрыг шүүмжилдэг” гэжээ. АН дотор ядаж хоёр гурван гишүүн нь Засгийн газрын болж бүтэхгүй байгааг шүүмжилж, засаж залруулахын төлөө дуугарч буй нь байх ёсгүй зүйл үү. Харин ч уг хоёр гишүүн АН-ынхан бүгд амаа үдүүлээгүй гэдгийг баталж, намынхаа нэр хүндийг аварч байна гэхэд болно. Гэтэл тус намын дарга хамтарсан Засгийн газрыг бүх талаар хамгаалахаа мэдэгдэж, сөрж дуугарсан хоёр гишүүндээ хариуцлага тооцож, “үнэнч нохой” гэдгээ батлах гэж буй нь гайхмаар. Үүнийх нь хариуд Ч.Лодойсамбуу “АН бол МАН-ын клуб биш. Ардчиллаа хамгаалдаг, үнэт зүйлтэй нам байх ёстой” гэжээ. Тэрбээр Л.Гантөмөрийг 2012-2016 онд Боловсрол, соёл, шинжлэх ухааны сайд байхад хэвлэлийн албанд нь ажиллаж байсан юм. Улс төрд орж ирэх замыг нь Л.Гантөмөр зассан, түүний хүн гэж ярьдаг. Гэтэл одоо хамтарсан Засгийн газрыг огцруулах санал гар­гас­наараа “эзнээсээ” урвалаа гэсэн мэдээлэл ч гарч байна. Энэ талаар гишүүн “Намайг бүх хүний хүн болгосон. Л.Гантөмөрийн хүн ч гэдэг. Тийм байсан бол огцруулах гээд явах бай­сан уу. Цаг хугацаа харуулж байна. Нам бол үзэл санааны нэгдэл” гэжээ. 

Өөртөө итгэлгүй Ерөнхий сайд 

Манай Ерөнхий сайд өөрийнх нь эрх ашиг­тай холбоотой бүхэнд их хөндүүр хүн. Уг нь улс төрч хүн аливаа шүүмжлэлийг даах сэт­­гэлийн хаттай байх учиртай. Ардчилсан ний­гэмд шударга шүүмжлэл үнэ цэнтэй зүйл. Ерөн­хий сайдыг огцруулах тогтоолд гарын үсэг зурах 32 хүн олдох, эсэх нь ч тодор­хойгүй бай­на. Олдоод асуудлыг УИХ-аар хэлэлцлээ гэхэд 118 гишүүнтэй “бүдүүн бүлэг” нь олон­хоо­роо аваад үлдэх биз. Гишүүн Э.Болор­маа, О.Бат­найрамдал нараас эхлээд цахим хууд­сандаа “Засгийн газрыг огцруулахыг дэм­жих­гүй. Над руу залгах хэрэггүй” хэмээн мэ­дэгд­­сэн байна лээ. Тийм байтал өөртөө ит­гэл­тэй байж, огцруулах асуудлыг УИХ-д хэл чи­мээгүй оруулж, хэлэлцүүлээд тайлбараа бар­­дам өгөөд суу л даа. Юуг хийгээгүй, бас ямар ажил хийснээ ярь. УИХ-ын гишүүний үг хэлж, үзэл бодлоо илэрхийлэх эрхийг боох гэж бүү оролд. Тэд нам нь Засгийн газарт хам­тар­сан, эсэхээс үл хамаараад таны биш, бүх ард түмний эрхийг хамгаалах үүрэг хүлээсэн хү­мүүс. Ерөнхий сайдынхаа алдааг шүүмжилж, огц­руулах асуудал оруулах нь ардчилсан за­саг­лалтай оронд харин ч эрүүл үзэгдэл. Гэтэл Ч.Ло­дойсамбуугийн тодорхойлсноор “за­луу дарангуйлагч” гэдгээ улам бүр нотолж, айж сандарч суугаа нь өрөвдмөөр аж. Амиа алд­сан иргэдээ архичин, хулгайч байсан хэмээн буруут­гахаа больж, ядаж эс үйлдэх алдаа гар­гаснаа хүлээн зөвшөөрч, уучлал гуйж, эмгэнэл илэрхийлж чаддаг байгаач. Цэрэг хүү мэдээлэл хийж, нийгэм бухимдан, шаард­са­наас хоёр өдрийн дараа Ерөнхий сайд утаа, түгж­рэлийн штабынхаа хурлын үеэр сая нэг эмгэнэл илэр­хийлсэн байна лээ. 
Албан тушаал бол мөнх биш. Эрх мэдэлдээ тийм л их хайртай юм бол хүлээн зөвшөөрөгдөж, хүндлэл хүлээдэг Ерөнхий сайд байх учиртай.