ОХУ сүүлийн хэдэн жил дэлхийн нүүрсний хамгийн том зах зээл болох БНХАУ-тай ойролцоох нүүрсний ордуудынхаа үйл ажиллагааг сэргээж, нарийн төмөр зам, ачаа тээврийн боомтуудаа эрчимтэй хөгжүүлсний үр дүнд өнгөрсөн жил л гэхэд тус улс руу 55 сая тонн нүүрс экспортолжээ. Энэ тоо манай улсын экспортыг хол хаясан. Тэд 2035 он гэхэд нүүрсний экспортоороо дэлхийд тэргүүлж, газрын тос, байгалийн хийнээс хэт хамаарал бүхий эдийн засгаа солонгоруулах төлөвлөгөөтэйгөө мэдэгдсэн.
Харин өнөөдөр манай улсын нүүрс экспортын гол хэрэгсэл болсон тээврийн машинууд урд хөршийн хилийн наана хэдэн сараар дугаарлан зогсоно.
Уг нь Европ руу хойд хөрш байгалийн хий, газрын тос экспортлоод завгүй байхад буюу арваад жилийн өмнө монголчууд бид өмнөд хөрш рүүгээ нүүрс экспортолж эхэлсэн. Экспортоо нэмэгдүүлэх зорилгоор хувийн аж ахуйн нэгжүүд нэгдэн өөрсдийн хөрөнгөөр төмөр зам барихаар Япон, Герман, АНУ, БНХАУ-ын томоохон компаниудтай хамтран ажиллаж байв.
Энэ үеэс л Х.Баттулга, А.Гансүх, Б.Батзаяа гэх нэр зам тээврийн салбарт цуурайтаж эхэлсэн. Энэ гурван эрхэм олон “төсөл” дээр ажилласан жинхэнэ “мэргэшсэн” баг байлаа. Чухам тэдний баг л төмөр замаар орж ирэх танк, гялгар уутны цоорхойгоор урсах элсний жишээгээр нийгмийг айлгаж, хувийн хэвшлийн барьж байсан төмөр замыг зогсоон өөр чиглэлд өргөн төмөр зам барихаар болсон. Шинэ төмөр зам барих нэрийдлээр тэдний 250 гаруй сая ам.долларын асуудал ээдрээтэй үлдсэн.
Дүнд нь монголчууд бид төмөр зам ч үгүй, хөгжил ч үгүй хоцорсон түүхтэй. Тэдний энэ үйл ажиллагааны ард монголчууд бид хөгжлийн боломж, татвар төлөгчдийн мөнгөнөөс гадна маш олон иргэн, аж ахуйн нэгж амьдрал ахуй, ирээдүйгээрээ хохирсон. Энэ дундаас үндэсний бүтээн байгуулагч нэгэн компани дампуурч, 7.0 тэрбум төгрөгийн өрөнд орж, ажилчид нь ажилгүй болж, аргаа барсан захирал нь хоёр ч удаа амиа хорлох гэж оролдсон гашуун түүх үлджээ.
2011 оны дөрөвдүгээр сарын 22-ны өдөр Дорноговь аймгийн Сайншанд хотын ойролцоо “Шинэ төмөр зам”-ын нээлтийн үйл ажиллагаа сүр дуулиантай эхэллээ. Тухайн үеийн ЗТБХБ-ын сайд Х.Баттулга баахан хэвлэлийнхний өмнө тууз хайчлан их бүтээн байгуулалтын газар шорооны ажил эхэлснийг зарлав.
Х.Баттулга сайд сүр дуулиантай нээлтийн дараахан 50 км хөрс хуулах ажил гүйцэтгүүлэхээр З.Баасандорж захиралтай “Кэй Эйч Эм Ар” ХХК-тай 4.8 тэрбум төгрөгийн гэрээ байгуулав.
Гэхдээ зам барилгын ажлыг эхлэхдээ зураг төслөө боловсруулан түүнд нь хөндлөнгийн байгууллага хяналт тавьж, зөвшөөрсөн байх шаардлагатай байв. Энэ байсангүй.
Тэр ч бүү хэл ТЭЗҮ хийх нэрээр сүүлд АНУ-д зугтаасан Ч.Ганбатын “МсКinsey & Со”-гоор ахлуулсан зөвлөх үйлчилгээ үзүүлэх баг нь 2011 оны наймдугаар сарын 18-ны өдөр Монгол Улсын Засгийн газарт ТЭЗҮ гэх материал танилцуулсан байдаг. 2011 оны наймдугаар сарын 18-ны өдрийг хүртэл энэ төмөр зам ашигтай байх, эсэхийг хэн ч мэдэхгүй байсан. Гэтэл нээлтийнхээ шоу, газар шорооныхоо ажлыг аль эрт буюу 2011 оны дөрөвдүгээр сарын 22-ны өдөр хийчихсэн байдаг юм.
Ингээд төрдөө итгэсэн З.Баасандорж банк, ах дүү, найз нөхдөөсөө мөнгө зээлэн тоног төхөөрөмжөө сайжруулан ажлаа эхэлж, нэг жилийн дотор ажлаа дуусгасан гэдэг. Түүгээр ч зогсохгүй Сүхбаатар аймгийн сумуудын хогийг цэвэрлэхээс эхлээд наадмын талбайг хүртэл үнэ төлбөргүй тохижуулах зэрэг олон ажил хийжээ. Харин гэрээнд заасан ажлаа хугацаандаа гүйцэтгэж, гэрээнд тусгаагүй баахан субботник хийсэн түүнд тухайн үеийн аймгийн Засаг дарга, өнөөдрийн УИХ-ын гишүүн Ж.Батсуурийн гарын үсэгтэй хэдэн талархлын бичигнээс өөр юу ч үгүй хоцорсон.
Урьдчилгаа төлбөрөө шилжүүлэхгүй хойшлуулсаар 2012 оны сонгуультай золгожээ. УИХ-ын сонгуулийн дараа Х.Баттулга Үйлдвэр, хөдөө аж ахуйн сайд, А.Гансүх Зам, тээврийн сайд, МТЗ ТӨХК-ийн захирал Б.Батзаяа ЗТЯ-ны Төрийн нарийн бичгийн даргаар томилогдов. Ажлыг анх эхлүүлсэн хүмүүс албан тушаалд хүрсэн тул одоо л санхүүжилтээ авах боломж нээгдэх нь гэсэн итгэл төрсөн ч хэн ч түүнийг тоогоогүй тухайгаа З.Баасандорж хуулийнханд ярьсан байдаг. Хоёр жил санхүүжилтээ авч чадаагүй тэрбээр өр, зээлийн төлбөрт унан, бусдын дарамтад орж эхэлсэн байна. Түүнтэй адил өөр олон компани дарга нарын үүдийг сахиж суусаар, зарим нь өр төлбөрийн дарамтаа дийлэлгүй дампуурч, эзэд нь эд хөрөнгөө алдсан юм.Буруу ч, зөв ч төрдөө итгээд ажил гүйцэтгэсэн компаниуд сүйрч байхад төмөр замаас сая сая ам.доллар өөр тийш урсаж байжээ.
“Монгол бетон дэр” ХХК-тай төмөр замын дэр бетон нийлүүлэх гэрээ байгуулж, нийт 10.209.824 ам.доллар өгсөн ч, нэг ширхэгийг ч нийлүүлээгүй. Ихэнхийг нь үйл ажиллагааных нь тайланд тусалгүй, БНСУ руу гуйвуулсан зэрэг олон баримт илэрсэн. Захаас нь дурдвал:
Хуулийнхны илрүүлсэн баримтууд дунд инээдтэй ч юм шиг, эмгэнэлтэй ч юм шиг нэг зүйл байдаг нь “Хаан бууз” гэх буузны компанийн БНСУ дахь /Kookmin bank, Shin¬chon branch, Acc: ……../ дансанд “Экскаваторын төлбөр” гээд 200.000 ам.доллар шилжүүлж байсан байдаг. Энэ мэтээр зөвхөн хөрс хуулах ажлаас л олон арван сая доллар “алга болсон” нь хууль хяналтын байгууллагын шалгалтаар илэрсэн.
Чухам энэ үед З.Баасандорж өрөө төлж чадахгүйд хүрч, 2013 оны арваннэгдүгээр сарын 5-ны өдөр Баянзүрх дүүргийн XII хорооны нутаг Амгалан Чулуун овооны ойролцоо амиа хорлохыг оролдсон. Ингэхдээ гэрээслэл үлдээж, тэр нь тухайн үед нийтэд мэдэгдэлгүй дарагдсан байгаа юм. Азаар түүнийг амь насаа алдахаас өмнө эмнэлгийн тусламж үзүүлж амжсан гэдэг.
Тэрбээр ийн гэрээслэл бичиж амиа хорлох үйлдэл хийснээсээ хойш арав хоногийн дараа төрийн яамны албан өрөөнд дахин амиа хорлохыг завдсан аж. Энэ асуудлаар тухайн үед ар гэрийнхэн нь цагдаагийн байгууллагад хандсан ч бас л таг чиг өнгөрсөн байна. Энэ талаараа З.Баасандорж “Шударга бусын өмнө, иргэнээ юман чинээ боддоггүй төрийн өмнө хүчин мөхөсдөхөөр хүн чинь ямар ч гарцгүй болдог юм билээ.” хэмээн хэвлэлд ярилцлага өгч байв.
Аргаа барсан З.Баасандорж шүүхэд хандаж, шүүхээс Х.Баттулга, А.Гансүх, Б.Батзаяа нарын буруутай үйл ажиллагааны улмаас улсын төсөв 7.2 тэрбум төгрөгөөр хохирсныг нотолж байв. Гэвч Дээд шүүх хэргийг хэрэгсэхгүй болгосон.
Энэ талаарх мэдээлэл хэвлэлүүдийн шарласан хуудас, мэдээллийн сайтуудаар дүүрэн байна.
Харамсалтай нь З.Баасандоржтой холбоотой хэргийн материал ч өнөөдөр хуулийн байгууллагын архиваас устгагдсан гэх мэдээлэл бас яригдаад ирлээ. Энэ талаар холбогдох байгууллагуудаас тодруулах шаардлага үүссэн гэсэн үг. Эцэст нь хэлэхэд, “Кэй Эйч Эм Ар” ХХК-ийн захирал З.Баасандорж нар ажил амьдралаараа, Монгол Улс хөгжлөөрөө хохирч үлдсэн нэг түүх энэ юм.
ӨДӨР ТУТМЫН СОНИНУУДЫН “ЭРЭН СУРВАЛЖЛАГЧ” НЭГДЭЛ
