Дээд амжилтуудын эзэн

Олон улсын олимпын хороо (ОУОХ) маш зо­­римог алхам хийж шинэ ерөн­хий­лөг­­чөөрөө 41 настай хатагтай Кирсти Ко­вент­рийг сонгов. Дэлхийн спортыг өнөө болтол эмэг­тэй хүн,  африк гаралтан ер удирдаж байсангүй. Ха­рин зимбабве эмэгтэй энэ бүхний түгжээг мулт­лав. Тэгэхдээ энэ бүх шинэчлэл ОУОХ-ны бодлогыг тэр дор нь өөрчилчихнө гэсэн үг биш. Ойрын үед л лав юу ч өөрчлөгдөхгүй. Юуны урьд ОУОХ-г зургаадугаар сарын 24 хүртэл То­мас Бах удирдана. Хоёрдугаарт Ковентри гойд бол­гоомжтой байгаа. Сонгуулийн өмнөх кам­па­нит ажлын үед долоон өрсөлдөгч дотроо нэлээд ноо­мой нь байсан, шинэ суудалд очоод ядаж хэдэн сар хүлээзнэх биз. Гуравт, тэрбээр халаагаа өгөх гэж буй Томас Бахын яах аргагүй “гарын хүн”. Грект болсон энэ түүхэн чуулганд оролцсон нэгэн үзэл бодлоо хуваалцахдаа  зимбабве бүсгүй бол нэрийн төдий хүн, бодитой удирдлага 71 настай Бахын гарт л байх болно гэсэн байдаг.

Ковентри улс төрийн шатаар өгсөн гарч ирч­хээд Оросын асуудлыг тэгтлээ хурц тавихгүй нь мэдээж. Ойрын үед өнгөн засал төдий юм хийж болзошгүй. Ковентри Оросын хувьд маш сайн хувилбар юм. Яагаад гэвэл тэрбээр Бахын нөлөөн дор, бие даасан байх боломжгүй ч олон хүн түүнийг гойд төвийг сахисан хүн гэж хүлээн авна. Цаашдаа спортод салхи оруулахад энэ их том давуу тал болох юм. Тиймээс тамирчин явсан зимбабве бүсгүй спортын энхийг сахиулагчийн хувьд тун то­хирсон нэр дэвшигч гэгдэж байв. Түүнд Ев­роп, Америкт ч татлаа чангалаа бай­сангүй. Ерөнхийлөгч болмогцоо хэд хэдэн дээд амжилтын эзэн боллоо.

 Олимпын хөдөлгөөний түүхэнд анхны эмэг­­тэй ерөнхийлөгч нь болов. Түүнээс өмнө энэ суудлыг 10 эрэгтэй эзэлж байсны ес нь албан ёсоор ерөнхийлөгч байсан бол нэг (Годфруа де Блоне) нь Дэлхийн I дайны үед үүрэг гүйцэтгэгч байжээ.

1.  Ковентри олимпын тоглолтод хоёр удаа ялалт байгуулсан анхны ерөнхийлөгч юм. Энэ албыг хашсан анхны олимпын аварга нь түүнд халаагаа өгөх Томас Бах.
2.  Пьер де Кубертений дараах хамгийн залуу ерөнхийлөгч юм. Пьер Олимпын хороог 33 нас­тайдаа тэргүүлсэн байдаг.
3.  Ковентри нь Африк тивээс ОУОХ-ны ерөн­хий­лөгчөөр сонгогдож буй анхны хүн. Өмнөх 10 ерөн­хийлөгчийн ес нь Европ, нэг нь АНУ-ын тө­лөө­лөл байв. Бельги Олимпын хөдөлгөөний хоёр удирдагчийг төрүүлсэн ганц улс болоод бай­гаа. Тэд нь Анри де Байе-Латура, Жака Рогге нар юм.
4.  Ковентри нь Зимбабве улсын спортын до­мог болсон эмэгтэй. Тус улсын алдар цуутай та­мир­чин түүнд олимпын алтан медаль хоёр, мөн­гөн медаль дөрөв, хүрэл медаль нэг бий. Түүнчлэн дэлхийн аваргын найман (3-5-0) медаль, богино зайн усанд сэлэлтийн таван (4-0-1) медальтай.
5. Олимпын тоглолтод оролцсон түүхэндээ Зимбабвен тамирчид найман медаль хүртсэний долоог нь Ковентри Афин-2004, Бээжин-2008 олим­поос авчирсан байна. Бас нэг алтан ме­далийг Москва-1980 олимпоос өвсөн дээрх хок­кейн эмэгтэй шигшээ баг нь авчээ. Ковентри анх Сидней-2000 олимпод оролцсон байна. Тэр жил 16 настай байсан энэ охин хагас финалд Зим­баб­вег улсаас оролцсон анхны усанд сэлэгч болж байжээ.  Тэр жил түүнийг тус улсын оны та­мирчин болгов. Африк тивийн шилдэг сэлэгч цомыг есөн удаа авч байв.
6.  2008 оны тоглолтод оролцсоны төлөө Ко­вентри улсынхаа Ерөнхийлөгч Роберт Муга­бе­гээс 100 мянган ам.доллар авч байжээ. Шаг­налаа хорт хавдар өвчинтэй тэмцдэг, тэтгэврийн хүмүүст дэмжлэг үзүүлдэг, ядуучуудыг эмээр хангадаг байгууллагуудад хандивласан байна.
7.  Лондон-2012, Рио-2016 тоглолтод Ко­вент­ри медаль авч чадаагүй ч багийнхаа тугч болсон юм.
8.  100, 200 метрийн зайд араар сэлэх төрөлд дэлхийн дээд амжилт тогтоож байв.
9.  Өөртэйгөө өрсөлдөж байсан тамирчдын хувь заяаг шийдэх ОУОХ-ны анхны ерөнхийлөгч нь Ковентри болох нь. Тухайлбал, ДАШТ-ий сүүл­чийн медалийг тэрбээр Ром хотноо 2009 авахад орос бүсгүй Юлия Ефимова анхны шагналаа (Ко­вентри шиг алт, мөнгөн медаль) авч байжээ.
10.  Ковентри спортоо 2016 онд орхижээ. Ту­хайн үед тэрбээр олимпоос авсан медалийн­хаа тоогоор эмэгтэйчүүд дотроо толгой цохиж байлаа. Тэгэхдээ энэ үзүүлэлтээр эхний байрыг унгар эмэгтэй Кристина Эгерсеги (мөн сэлэгч) түүнтэй хуваалцаж байв. Хожим нь америк бүсгүй Кэти Ледеки олимпын 10 медаль авсан үзүүлэлтээр тэднээс давсан аж.
11. ОУОХ-ны ажилтны хувьд Ковентри урт намтартай. Бүр 2012 онд түүнийг тамирчдын комисст сонгожээ. 2018 оны эхээр комиссыг тэр­гүүлж, 2021 он хүртэл удирдав. 2023 онд ОУОХ-ны Гүйцэтгэх хороонд оров. Түүнийг Бахыг залгамжлагч гэж үздэг, Бах чухам түүнийг нэр дэвшигчийн нь хувьд албан бусаар дэмжиж байжээ.
12. 2019 оны есдүгээр сараас Зимбабвийн За­луучууд, спорт, урлаг, амралтын сайдаар ажил­ла­жээ. Ажилдаа идэвхгүй хандсаны улмаас шүүмж­­лүүлж, газар хуваарилсанаас шүүхээр түүнд хэрэг үүсгэсэн ч 2023 онд Ковентри улиран ажил­­лахаар болжээ.
13. Брисбенд болох 2032 оны олимпын тог­лолтын зохицуулах комиссыг Ковентри тэр­гүүлж байна.

Оросын допингтой холбоотой дуулиан шуу­гианы тухайд “Бид хэвлэл мэдээллийн хэрэгс­лээр биенээ буруутгадгаа больж, бэрхшээлийг хэр­хэн шийдэхийг хамтдаа бодох ёстой. Энэ бол миний хийгээд ОУОХ-ны тамирчдын ко­миссын зорилго. Одоо цагт итгэлцэл гэгч юм бүх түвшинд байхгүй болж, бид энэ итгэлцлийг сэр­гээх ёстой. Энэ бол хоёр талын зорилт. Аль аль тал нь зэвсгээ хаяж, хамтдаа ажиллах учир­тай­гаа ойлгох ёстой. Эцсийн эцэст бид нэг л юм хүсэж буйд би итгэдэг” гэж Ковентри 2018 онд хэлж байжээ. Оросуудыг спортын тал­бар, дэвжээн дээр эргүүлж авчрах талаар “Энэ асуудлаар надтай зөвлөлдсөн, би ч олон та­мирчинтай ярилцсан. ОУОХ-ны ерөнхийлөгч Томас Бах ч энэ зөвлөгөөнийг хийхээр шийдсэн, үүнийг хийх ёстой гэж би бодож байна. Манай олимпын үнэт зүйл нь нээлттэй байж, бүхнийг хүлээн авах явдал юм” гэж 2023 оны хоёрдугаар сард хэлсэн байна. Допингийн тухайд “Би та­мир­чин байсан болохоор надаас допинг илэрвэл тэмцээнд оруулахгүйг мэднэ. Тиймээс бүгд адил хариуцлага хүлээх ёстой гэж үздэг. Энэ бол миний байр суурь. Спортын хамт олны ги­шүүн бүр адилхан хариуцлага хүлээх тухай хэлж ярихаас би айдаггүй. Шинжилгээний чинь хариу чамайг илчилсэн бол шийтгэлээ хүлээ” гэж хэлсэн байдаг. Бас эмэгтэйчүүдийн спортод шударга чанарыг хадгалах нь онцгой чухал. Сонирхсон бүх талууд энэ асуудалд хам­тарч ажиллаваас зохино. Олимпын тоглолтод бүх тамирчныг оролцуулах нь ОУОХ-ны үүрэг юм. Зөр­чил тэмцэлтэй бүс нутгуудаас ч тамирчдыг олимпод оролцуулах арга замыг бид олох хэрэг­тэй. Би үүнд Европ дахь юм уу, Ойрхи Дорнодын томоохон дайныг төдийгүй миний тив дэх зөрчил тэмцлийг ч оруулж байна. Бид Парисын олимпод тө­вийг сахисан болон бие даасан тамирчдыг онц­гой нөхцөлөөр оролцуулж чадсан. Хүнд бэрх цаг үеийг туулж яваа улс орнуудыг, улсынхаа удир­дагч­­дын хийж буй ажлыг дэмжихгүй байгаа та­мирч­­даа ч хүндэтгэх ёстой гэж Ковентри үздэг юм.

Тэрбээр ОУОХ-ны тэргүүний сонгуульд одоо нэгэнт хүндэт ерөнхийлөгч гэгдэх бол­сон То­мас Бахын дэмжлэгээр ялсан юм. Өөрийг нь залгамжлах хүн гэж түүнийг л чухам үзэж буйгаа энэ герман хүн нуугаагүй. Нэрээ дэвшүүлсэн долоон хүн дотроос сон­гуулийн өмнөх кампанийн үед мэргэжлийн агент­лагуудаас тусламж хүсээгүй цорын ганц нь Ковентри байлаа. Тэрбээр маш товч хөтөл­бөр дэвшүүлж, ОУОХ-ны чуулган дээр хэлэх үгээ нөхөртэйгөө хамжиж бичжээ. Ерөн­хий­лөг­чийн төлөөх тэмцлээ өрнүүлж байх­даа хоёр дахь хүүхдээ төрүүлсөн, охин нь одоо ердөө таван сартай. Ковентри хувийн амьдралаа зар­лаж хэлээд байдаггүй ч тамирчин байхад менежерээр нь ажиллаж байсан Тайрон Соуард­тай гэр бүл болоод арав гаруй жил болсныг нь хүмүүс мэддэг. 2019 онд анхны охин Элла нь мэндэлсэн байдаг. Жирэмсэн болсноо Спортын сайд болоод дөрөв хонож байхдаа мэдсэн гэж сүүлд нь өөрөө ярьсан гэдэг. “Залуухан ээж гэр бүлийн ажлаас өөр юу ч хийж чадахгүй гэж хүмүүс боддог юм шиг байна лээ. Үүнийг би гайхдаг. Хүүхэд төрүүлэхийг би удаан тэвчсэн. Одоо гэргий, эх байхын зэрэгцээ ажлаа зохих ёсоор хийгээд явахад ч хүмүүс хачирхалтай явдал мэт хандаад л байх юм” гэж Ковентри хэлсэн байдаг. Чухам хүмүүсийн энэ этгээд хандлагаас болоод хоёр дахь удаагаа жирэмсэлснээ хэлэхгүй яваад байсан ч байж магадгүй. Нийгмийн сүлжээнд түүний зураг байхгүй, талархлаа албан ёсоор ямар нэг байдлаар илэрхийлдэггүй, гэлээ ч сонгууль болохоос хагас жил хүрэхгүй хугацааны өмнө охин төрүүлснийг нь хүмүүс мэдсэн байв.

2012 онд Спортын арбитрын шүүхийн шийд­вэр гарсны дараа ОУОХ-ны тамирчдын комиссын ги­шүүний сонгуульд Ковентри ялсан юм. Үнэндээ бол ОУОХ-нд дөрвөн хүн орох байтал Ковентри авсан саналын тоогоор тав дугаарт эрэмбэлэгдсэн байв. Түүний өмнө Японы шидэгч Кодзи Мүрофүси, Тайваний таэквандоч Му-Йен Чу нар орсон байлаа. Тэд хоёул олимпын аваргууд юм. Гэтэл тэднийг сонгуулийн сурталчилгааны үед алдаа зөр­чил гаргасны учир ОУОХ авсан саналыг нь хүчингүй болгов. Нэр дэвшигчид хүмүүсийг “уруу татах” ажиллагаагаа олимпын тосгонд тус­гайлан бэлдсэн байранд л явуулах ёстой байтал Чу л гэхэд мөсөн чихэр, Мурофуси нь Японы багийн гишүүдэд хуудас тараасан байжээ. Австралийн Жеймс Томкинс имжийн дүрс бүхий хүүхэлдэй ашигласны улмаас шийтгүүлсэн байна. Чу, Мүрофүси хоёр Спортын арбитрын шүүхэд хандав. Олимпыг зохион байгуулахын төлөө То­кио хот өрсөлдөж байсан учраас Мүрофүси та­мирчдын комиссод сонгогдох нь тун чухал байлаа. Гэвч шүүхийн шийдвэр ОУОХ-ны талд гарч Ковентри уг комиссод багтжээ. Түүнийг сон­гуульд ялалт байгуулж байх хойгуур нь гурав­дугаар сарын 10-нд Зимбабвийн нийслэл Хараре хо­тод хүмүүс эцэг, эхэд нь халдаж дээрэмдсэн байв.  Зэвсэглэсэн хоёр этгээд гэрт нь дайрч орж ирээд эцэг, эхийг нь хүлж 90 мянга гаруй ам.доллароор үнэлэгдэх эд зүйл аваад явчхаж. 15 мянган ам.доллар бэлнээр, 60 мянгаар үнэлэгдэх гоёл чимэглэл, 5000-ын  үнэтэй чихэвч, хэд хэ­дэн чемодан, олимпын тоглолтод оролцохдоо Ко­вент­ри өмсөж байсан зориулалтын хувцас зэр­гийг ав­сан байлаа. Зимбабвийн цагдаа нар гэмт хэрэгт­нүүдийг баривчилжээ. Тэд нь Ковентрийн төрсөн ах, дүү нар байсан аж. Хулгайлсан зүйлсийн за­римыг нь тэд буцааж өгчээ.

Спортоо орхисноос хойших Ковентрийн амьд­рал аятай сайхан байсангүй, шүүмжлэл чам­лахааргүй. 2008 онд олимпын дөрвөн медаль авч, 100 мянган ам.доллароор шагнуулсныг нь Зим­бабвийн ард түмэн ойлгосонгүй. “Мөнгөний ханш хэт унаснаас хүмүүс өлбөрч байхад тэр ийм мөнгө авч яаж чадаж байна аа” гэж телевизээр ярь­жээ. Ерөнхийлөгч Эммерсон Мнангагвын тан­химд Ковентри одоо Спортын сайдаар ажил­лаж буй юм. Хатуу чанга хандлагаасаа болж зим­бабвечүүд Ерөнхийлөгчөө “матар” хэмээн хочилно. Уг танхимд Ковентри ганц цагаан арьст сайд юм байна. Зимбабвийн хөл бөмбөгийн шигшээ баг цэнгэлдэх хүрээлэнд нь аюулгүй байдал хангалтгүйн улмаас 2020 оноос эх орондоо тоглох эрхгүй болоод байгаа бөгөөд Ковентри энэ асуудлыг одоо хэр нь шийдэж чадаагүйгээс хэвлэлээр байнга шүүмжлүүлнэ. Өнгөрсөн онд Па­рист болсон олимпод Зимбабве улсаас есөн тамир­чин оролцоод медаль авсангүй, дээр нь ал­бан ёсны төлөөлөгчид нь 74 хүний бүрэл­дэ­хүүнтэй очсон гэж байгаа.

Мнангагва 2017 онд цэргийн эргэлт хийж байж эрх мэдэлтэй болжээ. Ардчилсан зарчим, хүний эрхийг зөрчсөний улмаас энэ хүн Европын Холбоо, АНУ, Британийн хоригт ороод байгаа. Гэлээ ч Ко­вентри Ерөнхийлөгчөөсөө хөн­дийр­сөн­гүй, 2027 онд крикетийн цомын төлөөх тог­лолтыг эх орондоо зохион байгуулахаар төлөв­лөж буйгаа тэд нэгэнт зарлачихсан...

Р.Жаргалант