Манай улсын нэгэн тур оператортой хамтран ажиллаж, олны танил, алдартай хүмүүсийг хамруулсан аялал зохион байгуулсан гадаадын компанийн менежер “Монгол Улс үнэхээр болоогүй байна” хэмээн толгой сэгсрээд буцжээ. Монгол орны өвөлтэй танилцахаар ирсэн жуулчид Архангай аймгийн нутагт орших, жилийн дөрвөн улирлын турш үйл ажиллагаа явуулдаг, манайдаа томоохонд тооцогддог амралт, аялал жуулчлалын цогцолборт байрласан гэнэ. Гэтэл өнөөх нь нэрнээс цаашгүй байж. Ажилчдынх нь харилцаа, хандлага, үйлчилгээнээс эхлээд олон зүйл аялагчдын санаанд нийцээгүй аж. Амралт, аялал жуулчлалын цогцолбор гэх атлаа цахилгаан, халуун ус нь байсхийгээд л тасарчихдаг, хоол нь цагтаа гардаггүй зэрэг нь гадаадынхныг гайхшируулж орхижээ. Аялал зохион байгуулсан тур оператор компанийн залуу аргаа бараад тус амралтын газрынханд гомдол гаргахад “Танайх шаардлага өндөртэй учир жуулчныг чинь дахиж хүлээж авахгүй” гэж хөөх шахам аягласан байна. Үүнд унтууцсан залуу “Үйлчилгээний байгууллагууд ийм байдалтай байхад манай улс нэг сая жуулчин хүлээж авах тухай яриад ч, мөрөөдөөд ч хэрэггүй” хэмээн бухимдлаа илэрхийлжээ.
2023 онд нэг, 2024 онд 1.5 сая жуулчин хүлээж авах том зорилт дэвшүүлж, “Монголд зочлох жил” хэмээх нүсэр санаачилга хэрэгжүүлж буй манай улсын бодит байдал, хөшигний цаадах үнэн төрх ийм л байна. Нэг сая жуулчин багтааж шингээх байтугай зориод ирсэн 10, 20 хүнд аятайхан үйлчлээд, сэтгэл хангалуун буцаачих газар манай улсад ховор. Нислэгийн давтамжийг нэмж, маркетинг, сурталчилгааг идэвхжүүлсний үр дүнд Монголд ирэх гадаад иргэдийн тоо олширсны хэрээр аялал жуулчлалын үйлчилгээтэй холбоотой элдэв шүүмжлэл, гомдлууд хөврөх боллоо. Үүнийг сайн талаас нь харвал бид өөрсдийнхөө алдаа дутагдлыг тод томруунаар тольдох, засаж залруулах боломж байж болох юм. Нөгөөтээгүүр, Монголын талаар таагүй хэт олон мэдээлэл олон улсын зах зээлд тархсаар байвал манай улс “хар жагсаалт”-д орох сөрөг талтай. Монголын авиа компанийн хариуцлагагүй байдлаас болж хуваарьт нислэгээсээ “гээгдсэн” япон жуулчны сэтгэгдэл олон нийтийн сүлжээнд хэрхэн тархсан билээ дээ. Мэдээллийн гэгдэх энэ цаг үед нэг жуулчны таагүй сэтгэгдэл нэжгээд хүний замыг хаах хүчтэй, сөрөг үр дагавартай байдгийг санахад илүүдэхгүй.
Манай улсад аялал жуулчлалын үйлчилгээтэй холбоотой 10-аад стандарт байдаг аж. Зочид буудал, жуулчны бааз, амралтын газар зэргээс хамаараад гэрийн болон өрөөний үйлчилгээний стандарт тусдаа. Мөн ерөнхий сонирхлын хөтөч, тайлбарлагч, зочин угтах, хүлээн авах мэргэжилтэн, бариста, бартендер, зөөгчийн баримтлах стандарт гэж хүртэл бий. Тэр ч бүү хэл, зочлох үйлчилгээний салбарт ажиллаж буй хүмүүс нийтээрээ дагаж мөрдөх харилцаа, хандлагын стандартын дүрэм хүртэл байна. Жуулчинтай хэрхэн мэндчилэх, нэрийн хуудас солилцох, санал, гомдлыг нь шийдвэрлэх, тусламж санал болгох, зааварчилгаа өгөх, тайлбарлах харилцааны дүрмүүдийг үүнд маш нарийн, тодорхой тусгажээ. Ёс зүй, хариуцлага, цагийн менежментэд тулгуурласан эерэг, зөв хандлагатай холбоотой дүрмүүдийг ч багтаасан байв. Тухайлбал, үйлчлүүлэгч гомдол гаргаж, шаардлага тавьсан тохиолдолд ажилтан түүнийг дуулгавартай сонсож, хүлээн авч, боломжит хэмжээнд шийдвэрлэх, энэ талаар өөрт нь эргэн мэдээлэх, ямар нэгэн байдлаар төвөгшөөх хандлага гаргахгүй байх дүрэмтэй гэнэ.
Тэрчлэн өөрийн борлуулж буй бүтээгдэхүүн, үйлчилгээ, байгууллагынхаа үйл ажиллагааны онцлог, баримталж буй бодлогыг маш сайн мэддэг, жуулчдын асуултад бүрэн дүүрэн хариулт өгч чадахаар хэмжээнд байх ёстой аж. Гэтэл манай зочлох үйлчилгээний байгууллагад ажиллагсдын нийтлэг дүр төрх нь ажилдаа ялархсан, төвөгшөөсөн, “үл мэдэх” хандлагатай байдаг. Үйлчилгээтэй нь холбоотой шүүмжлэл, санал гомдол хэлсэн тохиолдолд дээрхийн адил цааргалан хүлээж авах нь энүүхэнд. Их сайндаа л “Таны санал, гомдлыг дарга, удирдлагадаа уламжилъя” гээд л аргалаад, хуураад явуулчихдаг. Зарим нь “Миний чиг үүргийн ажил биш учраас мэдэхгүй” гэж үл тоодог. Үйлчлүүлэх нь баттай биш л бол хэр баргийн хүнд бүтээгдэхүүнтэйгээ холбоотой мэдээлэл өгдөггүй. Манайдаа томоохонд тооцогддог халуун рашаанд жуулчид дагуулж очсон нэгэн залуу “Тэнд хүнтэй харилцах, мэндлэх соёл огт алга. Мэдээллийн тайлбар бүр байхгүй. Тээр шаасан хандлагатай” хэмээн бичсэн байна билээ. Рашаан сувилал гэлтгүй амралтын газар, жуулчны бааз, зочид буудал, ресторануудын нийтлэг төрх ийм буй. Олон улсын гэх нисэх онгоцны буудалд нь ч үйлчилгээний стандарт байдаггүй. Цар тахлын сураг чимээнээр үйл ажиллагааг нь зогсоосон Жуулчны мэдээллийн төвийнхөө үүдийг өдий хүртэл нээгээгүй байна. Таксины үйлчилгээ эрхлэгчид нь нисэх буудлын гадаа гадаадын иргэдийг дамжилж явах нь холгүй бүчиж, ачаа тээврийг нь булаах шахам дайрдаг болж. Ерөөс манай улс “үүднээсээ” эхлээд л жуулчдад гологдож, үйлчилгээнийхээ тарыг таниулсаар байна.
Ажилчдын харилцаа, хандлагаас гадна эрүүл ахуй, аюулгүй байдал, өрөөний үйлчилгээтэй холбоотой жуулчдыг “гайхшируулдаг” зүйл өчнөөн. Ганц жишээ дурдахад, манай улсын амралтын газар, жуулчны баазуудын ихэнх нь монгол гэрийг үйлчилгээнд ашигладгаараа онцлог. Тиймээс ч “гэрийн үйлчилгээний” хэмээх тодотголтой тусгай стандарттай. Эл стандартад тусгаснаар бол жуулчдыг байршуулах монгол гэр нь зочид буудлуудын өрөөнөөс дутахгүй цэвэр цэмцгэр, тав тухтай, тохижилттой байх ёстой гэсэн дүр зураг төсөөлөгдөж буй юм. Зочин хүлээж авахаас өмнө болон явсны дараах цэвэрлэгээг хэрхэн хийх, чийгшил, тоосжилтыг нь яаж хэмжих, орыг нь хэрхэн засах, галлагааны зааварчилгааг яаж өгөх гээд мөн л нарийн ширийн зүйлсийг тусгажээ. Тэр байтугай “Жуулчны баазын гэрийн үйлчлэгч хоёр улирлын дүрэмт хувцастай байна, түүнийгээ бүрэн өмсөж, үйлчилгээ үзүүлнэ” гэж заасан байх юм. Харамсалтай нь, бодит байдалд манай жуулчны бааз, амралтын газрын гэрүүд чийг, хөгц үнэртсэн бохир заваан байдал, хэт хөөрөгдсөн үнээрээ л бусад үйлчилгээнээс ялгарч буй. Эрүүл ахуйн стандартын талаар ярихад бэрх. Одоо бид үүнийгээ цэгцлэх цаг нь болсон.
Аялал жуулчлалын үйлчилгээний стандартын хэрэгжилт муу байдгийн гол шалтгаан нь хяналт султай холбоотой. Хоёрдугаарт, энэ салбарт хатуу чанд стандарт байх шаардлагагүй гэж үздэг бизнес эрхлэгч олон. “Аялал жуулчлалыг хөгжүүлье гэвэл үйлчилгээний чанараа сайжруулах шаардлагатай. Тиймээс стандартаа ч олон улсын жишигт нийцүүлэх нь зүйтэй” гэсэн байр суурьтай хүмүүс байхад “Төр бизнесийн үйл ажиллагаанд хэт оролцоод ирэхээр авлига, хүнд суртал цэцэглэдэг. Торгоно, шийтгэнэ, хаана гэж хүндрэл учруулдаг. Үүнийг төрийн хатуу хяналтаар бус, зах зээлийнх нь зарчмаар явуулах хэрэгтэй” хэмээн эсэргүүцдэг нь түүнээсээ ч олон гэнэ. Аялал жуулчлалын шинэ хуультай холбоотойгоор дагалдах журам, стандартуудыг шинэчлэн боловсруулж буй яг энэ үед ч үүнтэй холбоотой талцал, зөрчилдөөн бизнес эрхлэгчдийн дунд үүсээд байгаа гэх.
Угтаа бол энэ нь олон улсын зах зээлээс жуулчин хүлээж авах уу, үгүй юү гэж мэтгэлцэж буйгаас ялгаагүй юм. Монгол Улс аялал жуулчлалыг тэргүүлэх чиглэл болгож хөгжүүлж, олон улсын зах зээлд өрсөлдье гэж зорьж л байгаа бол стандартаа мөрдлөг болгоход анхаарахаас өөр замгүй. Аялал жуулчлалд хамгийн чухал үзүүлэлт бол жуулчны сэтгэл ханамж. Харин сэтгэл ханамж чанартай үйлчилгээний үр дүнд бий болдог. Хүртээмжтэй, чанартай үйлчилгээ цогцлоох гол хөшүүрэг нь стандарт. Тийм ч учраас Засгийн газар2020-2024 онд хэрэгжүүлэх үйл ажиллагааны хөтөлбөртөө “Аялал жуулчлалын бүтээгдэхүүн, үйлчилгээ, чанар, стандартыг сайжруулж, өрсөлдөх чадварыг дээшлүүлэн, зорчигч, жуулчдын тоог нэг саяд хүргэнэ”, “Үндэсний стандартуудыг олон улсын түвшинд нийцүүлж шинэчилнэ” хэмээн тусгасан байдаг. Даанч энэ ажил дэндүү удаашралтай буйгаас, өмнөх стандарт, журмын хэрэгжилт туйлын хангалтгүйгээс манай улсын аялал жуулчлалын байгууллагууд үйлчилгээний чанараараа “танигдаж”, “Монголд зочлох жил”-ээр ирсэн жуулчдыг эхнээс нь хашраагаад байна.
Бэлтгэсэн: Н.Мишээл
