Хүүхэд, залуучуудын театрын үйл ажиллагаа жигдрээгүй байна

Соёл урлагийн салбарын “царцаасан” ба­рилга, байгуу­ламж цөөнгүй байдаг. Тэдгээ­рийн нэг нь Хүүхэд, залуучуудын театр. Хоёр жил гацаасан тус теат­рын барилгыг энэ оны дөрөвдүгээр сарын 24-нд арайхийн нээ­сэн юм. Гэвч өдий болтол үйл ажиллагаа нь жигдрээгүй “амьгүй” байна. Өөрөөр хэлбэл, тус байгууллага улсын төсөв буюу татвар төлөгчдийн мөнгийг дэмий урсгагчдын нэг болчихлоо.

Уг театрын хөшгийг “Хайрыг хайрла” уян­гын драмын жүжгээр нээж байв. Мөн тухайн үед “Арслан хүлэгт баатар”, “18 дахь хаврын хайр” жүж­гийг тус театрын хамт олон тайзнаа то­лилуу­лах болсон. Гэвч өнөөг хүртэл эдгээр үзвэ­рээс өөр сонголт нэмсэнгүй. Түүнчлэн үзвэрүүдийнх нь тө­дийгүй суудлын тоо нь ч цөөрсөн байлаа.

Улсын хүүхэд, залуучуудын театр гэх албан ёсны цахим хуудсанд тус байгууллагын сүү­лийн үеийн үзвэрийн мэдээлэл бий. Тэндээс үзэхэд “18 дахь хаврын хайр” жүжгээ энэ сарын 3-нд үзэгчдэд хүргээд, дахин 9, 10-нд 15.00 цагаас толилуулсан. Үүний дараа хоёр до­лоо хоног завсарлаад үзэгчидтэйгээ дахин уул­зах тов гаргажээ. Энэ хугацаанд тус театрт очвол юу үзэж болохыг мэдээллийн ажилтнаас нь тод­руулахад “Монгол бичиг” калигра­фын үзэсгэлэнг сонир­хож болно” гэлээ. Үүнээс өөр олон нийтэд сонирхуулах зүйл энэ сарын 3-9-нд тус театрт байсангүй. Мөн жилд 3-4 томоо­хон жү­жиг тоглох төлөвлөгөөтэй бөгөөд ирэх онд “Ро­мео, Жульетта” жүжгээр хөшгөө нээх гэнэ. Ийм олон хоног завсарласан шалтгааныг тодруулахад хүүхэд, залуучуудын соёл урла­гийн арга хэмжээ, хурал зөвлөгөөн болдог хэ­мээн удирд­лагууд нь тайлбарлалаа. Сургуулиу­дын ур­лагийн наадмыг ч тэнд зохион байгуул­даг гэнэ. Олон нийтийн арга хэмжээ нь ч соён гэгээрүү­лэх үйл ажиллагааны нэгээхэн хэсэг хэмээн хэ­лэв. Түүнчлэн цаашид ахлах ангийн сурагч­дад зориулан жүжгийн, бүжгийн дугуй­лан хи­чээл­лүүлэх төлөвлөгөөтэйгөө онцоллоо.

Тасалбарын тоо тун цөөн

Эл театрыг ашиглалтад оруулснаар нийс­лэлийн хамгийн олон оршин суугчтай Сон­гино­хайрхан дүүргийнхэнд ихээхэн ач холбогдолтойг албаныхан онцолж байлаа. Учир нь Сонгинохайрхан дүүргийн тавдугаар хороонд барь­сан Хүүхэд, залуучуудын театрын эргэн тойронд урлаг, соёл үйлчилгээний төв тун хо­вор. Хүүх­дийн тоглоомын талбай ч бараг байх­гүй. Тий­мээс багачуудад чөлөөт цагаа зөв бо­лов­сон өнгөрүүлэх газар бий болгох зорил­гоор дүүргийн спортын ордны барилгыг Хүүхэд, за­луучуудын театр болгохоор 2021 онд Ерөнхий сайд Л.Оюун-Эрдэнэ шийдвэрлэсэн.

Хүүхэд, залуучуудын оюуны хөгжлийг дэм­жих, гоо зүйн боловсрол олгох, дэлхийн театр, ур­лагийн хөгжлөөс суралцуулах, үндэсний ур­ла­гаа уламжлан хөгжүүлэх, уран сайхны бусад урс­гал чиглэлийг танин мэдүүлэх, соёлын үйл­чил­гээг иргэдэд хүртээмжтэй болгох зорил­гоор уг театрыг барьж буйг нийслэлийн Хөрөнгө оруу­лал­тын газрынхан дурдаж байв. Гэтэл тус театр нь энэхүү үүргээ биелүүлж чадахгүй байна.

Театрын барилга нь зоорийнхтойгоо нийлээд нийт дөрвөн давхар гэж нийслэлийн Хөрөнгө оруу­лалтын газраас танилцуулсан юм. Мөн үз­вэрийн танхим нь 850 суудалтай. Гэтэл 100 тасалбар л борлуулж байна. Тасалбарыг нь ticket.mn сайтаар дамжуулан захиалах бо­ломжтой. Тус сайтаас харахад бүхий л үзвэрт нь 100 хүний суудал л нээлттэй харагдаж буй юм. Ийм цөөн тооны тасалбар борлуулж байж “Ма­най үзвэ­рийн тасалбар дуусчихсан. Биет та­сал­бар байх­гүй” хэмээн хариулж байв. Тус теат­рын захи­рал Н.Ариунболд “Кассаар та­салбар борлуу­лах, эсвэл сургуулиудад нь ма­най менежерүүд очиж захиалга авдаг. Анги хамт олноороо, зарим­даа сургуулиараа ч ирж жү­жиг үзэх нь бий. Үзвэрийн их, бага гэ­сэн хоёр танхимтай. Их танхим нь 760 хүний багтаамжтай бол багыг нь ашиг­лалтад оруулаагүй байна. Хүүхдүүд цахимаар та­сал­бар худалдан авахад бэрхшээлтэй. Тий­мээс биет тасалбар борлуулж буй. Зөвхөн хүүхдүүд ч гэлтгүй томчууд ч жүжгийн тасалбар захиал­даг. Иймд тэдэнд зориулаад ticket.mn сай­тад 100 тасалбар байршуулсан. Манай жүж­гийн та­салбар тоглолт бүрд л дуусдаг” гэсэн юм. Гэ­тэл мэдээллийн ажилтнууд нь “Биет тасалбар байхгүй. Зөвхөн онлайнаар тасалбараа захиалах боломжтой” гэсэн хариулт өгч байлаа.

Энэ сарын 10-нд тус театрт очиход “18 дахь хаврын хайр” жүжгийн тасалбар дууссан бай­лаа. Тус театр луу ороход нам гүм. Их танхи­маас хүүхдүүд 3-4-өөрөө угаалгын өрөөний зүг гүйлдэнэ. Жүжиг тэ­дэнд ихэд таалагдаж буй бололтой, инээцгээн “Хурд­хан буцаад дотогш оръё л доо” хэмээж байв. Үзвэрийн танхим дулаа­хан, бас тохилог. Ажилчдынх нь харилцааны соёл ч үлгэр жи­шээ хэмээн эцэг, эхчүүд дүг­нэж байв. Жүжгийн хувьд хөгжмийн дуугаралт, гэ­рэлтүүлэгтэй маргах зүйл алга гэнэ.

Барилгын нэгдүгээр давхарт номын сан, үз­вэрийн танхим, угаалгын өрөө байх аж. Но­мын сангаар нь ажлын өдрүүдэд 10.00-17.00 цагт үйлчлүүлж болно. Тоглолттой үед но­мын сан­гаар үйлчлүүлэх боломжгүй аж. Х­арин хоёр­дугаар давхарт цайны газрууд бий. Амрал­тын өдрүүд таарсан тул зөвхөн кофе шо­фын үйл ажиллагаа л хэвийн үргэлжилж байв. Тус давхарт “Монгол бичиг” үзэсгэлэн дэлгэ­жээ. Уг теат­рын ажилтнууд үзэсгэ­лэн өдөр бүр олон ний­тэд нээлттэй хэмээсэн ч цоож­той хаалга “мөргөлөө”. Дараагийн давхарт сур­гал­тын, бэлтгэлийн танхим, галерей, но­мын фонд, зур­гийн, жүжигчдийн, найруу­лагч на­рын, гале­рей, ариун цэв­рийн өрөөнүүд байх гэнэ. Үзвэрийн тан­хи­мын ойролцоо хэд хэ­дэн сан­дал байр­шуул­жээ. Тэнд суугаа гур­ван эмэгтэйгээс театрын үйлчилгээний талаар тодруу­лахад “Бид хүүх­дүү­дээ хүлээгээд л сууж байна. Үйл ажилла­гааны төлөвлөгөө нь цэгцтэй. Та­сал­бараа онлайнаар захиала­хад ч хялбар. Угаалгын өрөө ч цэвэрхэн, үзвэ­рийн танхим нь тав тухтай юм билээ” гэв. 

“Ойр орчмынх нь иргэд ч тэр бүр очоод байдаггүй”

Хүүхэд, залуучуудын театрынхан үйл ажил­ла­гааны зардлаа орлогоороо бүрэн нөхөж чадаж буй гэнэ. Гэвч ойр орчмынх нь айл өр­хүүд нь тус театрыг зорьдоггүй бөгөөд ямар тоглолт болж буйг мэдэхгүй гэсэн хариулт өгч байв. Хүү­хэд, залуучуудын театрыг зорих иргэдийн тоо цөөн буйг зарим нэг нь хотын төвөөс хэтэр­хий хол байршилтай нь холбон тайл­барлав. Тус театр луу хотын төвөөс ирж, очиход дунд­жаар 3-4 цаг зарцуулдаг байна. Удаах шалт­гаа­ныг үзвэрүүдийнх нь чанартай холбосон нэгэн ч байлаа. “Үйл ажиллагаа­гаа илүү төрөлжүүлж, залуучуудад ч зориулсан хө­төлбөр гаргах хэрэг­тэй” гэсэн иргэн ч бий. Мөн “Ул­сын төсвөөс сан­хүүжүүл­дэг болохоор уран бүтээлчид ашиг орлогын тө­лөө хичээх шаардлага­гүй. Тиймээс үйл ажил­лагаа нь нам жим байгаа байх” гэх нэ­гэн ч бай­лаа. Ойролцоох хүнсний дэлгүүрийн худал­дагч “Ангиараа л гэхээс хүүхдүүд тий­шээ оч­дог­гүй. Энэ хавийн хүүхдүүд ч театр луу яваад байдаггүй. Автобусны буудалд “Хай­рыг хайрла” гээд жүжгийн зурагт хуудас наачих­сан бай­сан. Тэр тоглолт л болж буй байх. Өөр үзвэр бай­гаа, эсэхийг мэдэхгүй юм. Театрт олон ний­тэд танигдсан жүжигчид ирэхээр хөл хө­дөлгөөн нэ­мэгддэг. Олон үзэгчтэй бай­вал ма­най дэл­гүү­рээр үйлчлүүлэх хүний тоо ч нэ­мэгд­дэг” гэ­сэн юм. Уг нь олны анхаарлыг татсан томоохон тог­лолтуудыг шинэ­хэн театр­т зохион байгуулах нь үзэгчдийг татах нэг арга байж болох шүү дээ. УИХ-ын ги­шүүн М.На­рантуяа-Нара “Сонгинохайр­хан дүүрэгт Хүүхэд, за­луучуудын театр гээд маш гоё орд­ныг олон сая төгрөгөөр барьчих­сан шүү дээ. Гэтэл энэ нь “амьгүй” л байна. Уран бү­тээлчид нь идэвхтэй ажиллаад байхад үзвэ­рийн үнэ нь 7000 төгрөг. Гэтэл энэ үнээр дүүргийнх нь хүүхдүүд ч үзэж чадахгүй байна” хэмээн өнгөрсөн долоо хоногт онцолжээ.

Удаах шалтгааныг сурагчдын аюулгүй бай­далтай холбож үзэж болно. Тухайн хэсэгт явган хүний гарц байх ч гэрлэн дохио үгүй. Явган зорчигчдод зам тавьж өгөх жолооч ч ховор. Үү­нээс гадна ойролцоох автобусны буудлуудад нь согтуу хүн олон. Тэд ойр орчныхоо хүмүүсийг хөөж туун “Юу­гаа харсан юм бэ. Би хаана байна” хэмээн хаш­хиралдана. Ийм байхад эцэг, эхчүүд хүүхдүү­дээ тийш явуулахгүй л болов уу.

Төсвийнх нь мэдээлэл тодорхойгүй

Шилэн дансны тухай хуульд зааснаар бол улс, орон нутгийн төсвийн хөрөнгөөр гүйцэт­гэж бай­гаа ажлын төсвийн төлөвлөлт, гүй­цэт­гэл, хэрэгжилт, тайлагналыг байгуулла­гын нууцад ха­мааруулан нийтэд мэдээлэ­хээс зайлс­хий­хийг хориглоно гэж заасан. Гэтэл Хүү­хэд, залуучуудын театрын санхүүгийн мэдээлэл шилэн дансны системд бүрэн байсангүй. 2022 оноос хойших үйл ажиллагааны төсвийн хэд хэ­дэн мэдээлэл л тэнд байна. Гэвч нэвтрэхээр “Хөрөн­гийн болон урсгал зардалд тусгагдсан арга хэм­жээний тендерийн ерөнхий мэдээлэл энэ сард гараагүй” гэсэн хариулт гарч ирнэ. 2023 оны төсвийн мэдээллийн тухай ямар ч баримт алга. Төрийн мэдээллийн санд яагаад тайлангаа оруу­лаагүйг нь театрынхнаас тодруулахад “Бид улирал тутамд мэдээллээ оруулдаг. Нягталъя, дахин шалгая” гэв.

Сурвалжилгын эхэнд уг театрын барил­гын ажил саатаж байсан тухай дурдсан. 2021 онд ба­рилгын үндсэн зориулалт нь өөрчлөгдсөн тул до­тоод бүтцийг нь шинэчлэх шаардлагатай бол­жээ. Тиймээс зураг төслийг нь дахин бо­ловс­руулсан аж. Иймээс барилгын ажил саатсан хэмээн хариуцагч “Аглут” компаниас мэ­дээлсэн юм.

Өнгөрсөн онд тус театртай холбоотой гар­сан дараагийн дуулиан нь Төрийн албаны зөвлө­лийн шалгалтад Н.Ариунболд хангалтгүй үнэлгээ ав­сан ч захирал болсонтой холбоотой. Тэрбээр шал­галтын хууль, эрх зүйн бод­логын ба­римт бич­гийн талаарх мэдээллийг со­рих хэсэгт 10-аас нэг оноо авчээ. Түүнчлэн дүн шин­жил­гээ хийх чад­вар хоёр, асуудал шийдвэрлэхэд дө­рөв, монгол хэлний ярианы болон бичгийн чад­ва­раа гурав гэж үнэлүүлжээ. Харин ярилцла­гын ша­танд 54 оноо авснаар 60-ын бос­гыг давж Хүүхэд, залуучуу­дын театрын захи­рал бол­сон гэнэ. Театраа хөг­жүү­лэх, төсвийн хө­рөн­гийг үр дүнгүй үрэ­хээс сэргийлэх үүрэгтэй тэр­бээр саяхан салбарын сайд Ч.Номингоо хам­гаал­сан хэвлэлийн ху­ралд оролцсо­ноос өөр “гавьяа” байгуулаагүй л байна.

А.Үүл