Европ дахинд хүлээн зөвшөөрөгдсөн эдийн засагч

Канадын эрх баригч Либерал намын шинэ даргаар Английн банкийг удирдаж байсан Марк Карнийг сонгов. Тэрбээр огцрохоор төлөвлөж буйгаа энэ оны эхээр (нэг­дүгээр сард) мэдэгдсэн Жастин Трюдогийн ха­лааг авч Ерөн­хий сайд болно. Карни намын тэр­гүүний ал­банд нэрээ дэвшүүлсэн хүмүүсийн до­тор Трю­до­гийн Зас­гийн газрын бүрэлдэхүүнд ороо­гүй байсан цорын ганц хүн юм. Санал хураасны эцэст Карни 85.9 хувийн дэмжлэг авсан байна.
Энэ оны аравдугаар сард болох бүх ний­тийн сон­гуулиар сөрөг хүчинтэй ширүүн тэм­цэл­дэ­хийн зэрэгцээ Дональд Трампын газар нутгийн мар­­гаан дээр АНУ-тай тарифын асуудлаар тун амаргүй яриа хөөрөө хийх ажил шинэ Ерөнхий сайдыг хүлээж байна. Ялалт байгуулсныхаа дараа хэлсэн үгэндээ Карни Канад улсыг өөрийн болгох гэсэн Трампын эрмэлзлийг шүүм­жилсэн юм. Энэ оролдлогыг няцаах ёстой гэж тэр хэл­жээ. “Америкчуудад бидний нөөц баялаг, газар шо­роо, манай улс хэрэгтэй байгаа юм байна. Тэд энэ бүхнийг авч чадвал бидний амьд­ралын хэв маягийг үгүй хийх болно. Канад хэзээ ч аливаа хэл­бэрээр Аме­ри­кийн нэг хэсэг бо­лохгүй” гэж Карни хэл­сэн аж.
Халаагаа өгч буй Ерөнхий сайд Жастин Трю­до сүүлчийн үгээ хэлэхдээ “Канад улс АНУ-ын харгис санаархалтай нүүр тулгарах нь ээ” гээд Ерөнхий сайд байхдаа олсон амжилтаараа ба­харх­сан юм. “Сүүлийн 10 жилд хийсэн ажил­даа би үнэхээр сэтгэл хангалуун байна. Тэгэхдээ манай нам, манай улсын ирээдүйн тухай ярьж байна” гэлээ.
59 настай Марк Карнийг гол нь санхүүгийн салбарт олсон нэр хүндээр нь либералуудын ирээдүйн удирдагч хэмээн олон жилийн турш үзсээр иржээ. Тэрбээр төдийлөн нэр хүндтэй биш Трюдогийн Засгийн газарт багтаагүй удир­даг­чийн зиндаанд байхдаа улсынхаа эдийн зас­гийн байдлыг сайжруулахад анхаарахыг хү­сэж буй­гаа илэрхийлж байв. Трюдо огцрох тухай­гаа Либерал намын бүх нийтийн их хурлын өмнө зар­ласан юм. Тэгэхэд намын удирдлагыг ули­раан сонгох асуудлыг шийдэх ёстой байтал  ги­­шүүд өөрийг нь удирдагчийн сууд­лаас огц­руу­­лахыг Ерөнхий сайд хүссэнгүй. Ши­нэ удир­даг­­чаа Либерал намын 400 мянга орчим гишүүн сонгох ёстой байв. Эцэст нь, 150 мянга шахам хүн саналаа өгчээ.
Сүүлийн үед Либерал нам нэр хүндээ илт алдсан. Аравдугаар сарын 20-доос хэтрэлгүй болох бүх нийтийн сонгуульд тус нам ялагдахыг олон түмний санал асуулгын дүн харуулсан байна. Огцрох тухайгаа зарлахдаа улс оронд нь хага­рал бий болж, парламент нь сүүлийн хэдэн сар ажиллаж чадахаа байж, эрх баригч нам нь до­тоод зөрчилдөө идэгдсэнийг Трюдо хүлээн зөв­шөөрсөн билээ.
Марк Карни бол канад үндэстэн, нэртэй эдийн засагч юм. 2008-2013 онд буюу дэлхий дахиныг хамарсан хямралын эхний жилүүдэд Канадын төв банкийг удирдаж байв. Дараа нь 2013-2020 онд Англи улс Европын Холбооноос гарах ажил ид үед бас банкийг нь тэргүүлсэн нэгэн. Тэрбээр энэ алхам эрсдэлтэй хэмээн британичуудад удаа дараа анхааруулж байв.
Нэр дэвшихээ зарлаж төрөлх Эдмонтон хот­доо үг хэлэхдээ “Олон хямралыг давж гарах, хоёр эдийн засгийг аврахад би оролцлоо. Бизнес яаж ажилладгийг, түүнийг та нарын төлөө яаж ажиллуулахыг би мэднэ” гэсэн байдаг. Карни сүүлийн хэдэн сар Трюдогийн эдийн засгийн бодлогын зөвлөхөөр ажиллажээ. Гэвч энэ сал­барт Ерөнхий сайдын хийж буй алхмыг шүүмжлэх болов. “Ерөнхий сайд хийгээд түүний баг эдийн засгаас байсгээд нүүр буруулах юм гэж үздэг Либерал намын цорын ганц гишүүн би биш ээ” гэж тэрбээр хэлж ирэв.
Карнитай өрсөлдөгчдийн дотор Ерөнхий сай­дын орлогч, Сангийн сайд асан, хатагтай Христя Фриланд байжээ. Трюдог залгамжлах бо­ломж­той гэж эртнээс яригдаж байсан Фриланд 1990-ээд онд Москвад “Financial times” сонины сур­валжлагчаар ажиллаж байсан гэнэ. Украинд нааш­­тай ханддагаараа олонд танил болсон, ук­раин ах, дүү нартай гэдгээрээ бахархдаг (өвөө, эмээ нь Баруун Украинаас Өрнөд рүү дүр­вэ­сэн) Фриланд украин хэлийг сайн мэднэ. Тэр­бээр Канадын Сангийн анхны эмэгтэй сайдаар ажил­лаж байгаад АНУ-ын Ерөнхийлөгч Дональд Трам­пын зүгээс эхлүүлсэн худалдааны дайны аюу­лыг сөрөн зогсох зардал, арга замын асууд­лаар Трюдотой санал зөрөлдсөний улмаас ог­цор­сон юм.
Сонгуульд Төлөөлөгчдийн танхимын удир­дагч байсан 37 настай, хатагтай Карина Гулд, 2021 оноос Гадаад хэргийн сайдаар ажилласан хатагтай Мелани Жоли, Сангийн сайд Доминик Леблан нар бас оролцсон юм. Карина Гулд 2015 онд парламентын гишүүн, 2017 онд 29 настайдаа Танхимын хамгийн залуу сайд болж байжээ. Жоли нь Оксфордод сурч хуульч мэргэжил эзэмш­сэн аж. Леблан нь Трюдогийн эртний анд, хамгийн ойрын холбоотны нь нэг байв. 20 гаруй жил парламентын гишүүн байж, 2008 онд Либерал намын даргын суудалд өрсөлдөөд орос угсаатан Майк Игнатьефт ялагджээ.
Канадын шинэ Ерөнхий сайдын сонгууль АНУ-тай харилцаа нь эрс хурцадсан цаг үед болов. Хөрш улсаа Америкийн 51 дэх муж болгох хүсэлтэйгээ Дональд Трамп мэдэгдэж, Ерөнхий сайд Трюдог нь байнга “мужийн амбан захирагч” гэж нэрлэж байлаа. АНУ-ын Ерөнхийлөгчийн бод­лоор бол америк, канадчууд хамтран агуу их улсыг байгуулж, татвараа багасгаж, худалдааны гаа­­лийн татваргүй болж, хоёр улс Орос, Хятадын зүгээс уч­руулах аюулаас найдвартай хам­гаалагдах аж. Трюдо үүнд “Канад яасан ч Америкийн нэг хэсэг бо­лох­гүй, худалдаа, аюулгүй байдлын салбарт хоёр улс хамгийн том түншүүд байх болно” гэсэн ха­риулт өгсөн байдаг. Либерал намын их хурал дээр ч Ерөнхий сайдад нэрээ дэвшүүлэгчид Канад улс хэзээ ч АНУ-ын нэг хэсэг болохгүй гэж хэлсэн байна.
Трампын шийдвэрийн хариуд “америк­чуу­дыг канадчуудад хүндэтгэлтэй хандах хүртэл Амер­и­кийн бараанд тавьсан гаалийн татвараа цуц­лахгүй” гэж Карни мэдэгдлээ. Түүний хэлс­нээр бол гаалийн татварт хураасан мөнгийг ажилч­дад тус­лахад зарцуулах аж. “Ийм өрсөл­дөөнийг бид хүсээгүй, гэхдээ хэн нэгэн өдвөл бид тэмцэлдэхэд бэлэн. Худалдаанд ч, хоккейд ч Канад ялна” гэж Карни хэлжээ.
Марк Карни АНУ-ын Ерөнхийлөгч Дональд Трампын бодлогыг эрс эсэргүүцэгч юм. Трампыг сөрөгчид Карнийг өндөр үнэлдэг. Ардчилсан намын Гарри Сиссон “Дональд Трампыг Канадын шинэ Ерөнхий сайд байранд нь тавилаа” хэмээн бичсэн байна.
Канадын одоогийн Ерөнхий сайд Жастин Трюдо өнөөдөр амбан захирагч Мэри Саймонд огцрох өргөдлөө албан ёсоор өргөн барьсны да­­раа 21 дэх Ерөнхий сайд Марк Карни тан­гар­гаа өргөнө. Тэрбээр сонгогдсон эхний өдрөө Ерөн­хий сайдын өргөөнд очиж Трюдотой уулзаж эрх шилжүүлэх үйл явц хэр удаан үргэлжлэх талаар ярилцжээ. Тухайн өдрийн орой нь Карни “Энэ ажил богино хугацаанд болно” гэж хэлсэн аж.
Карни Ерөнхий сайд болмогцоо пар­ла­мен­тын ээлжит бус сонгуулийн товыг зарлах ёстой.
Марк Карни 1965 онд Канадын зүүн хойт нутгийн Форт-Смит гэдэг жижиг хотод төржээ. 1988 онд Харвардын их сургууль төгсөж эдийн засагч мэргэжилтэй болсон байна. 1993 онд тус их сургуульд мастер, 1995 онд Оксфордын их сургуульд “Өрсөлдөөний динамик давуу тал” сэдвээр эдийн засгийн ухааны докторын зэрэг хамгаалав. Лондон, Нью-Йорк, Торонто, Токио хотод “Goldman Sachs” компанийн салбаруудад 13 жил ажиллажээ. 2003-2004 онд Канадын бан­канд олон улсын асуудал эрхэлсэн орлогч за­хирал байв. 2004-2007 онд Канадын санхүүгийн департаментад, 2010 онд “Их-7”-гийн орнуудын төв банкны тэргүүн болжээ. 2011-2018 онд Санхүүгийн тогтвортой байдлын зөвлөлийн даргаар ажиллаж байгаад Английн банкны түүхэнд хамгийн залуу захирал болж, 2018 онд Английн иргэншил авч, тэр үедээ Ирланд, Канадын давхар харьяалалтай байжээ. Долларыг дэлхийн нөөцийн валютын хувьд шинэ валютаар солих санал 2018 онд Карни гаргав. Түүний бодлоор олон туйлт ертөнцөд олон туйлт валют хэрэгтэй байлаа. Шинэ валют дэлхийн эдийн засагт тэнцвэртэй байдал бий болгоно гэж үзсэн аж. Худалдааны дайн дэлхий дахинд бизнесийг удирдах нөхцөлийг дордуулна гэж үзэж байлаа. 2023 оны наймдугаар сараас “Bloomberg” ком­па­нийн захирлуудын зөвлөлийг удирдах болжээ. Эрх баригч намын дарга, Ерөнхий сайд Жастин Трюдо огцрох тухайгаа зарласны дараа 2025 оны нэгдүгээр сард Либерал намын даргын сон­гуульд албан ёсоор нэрээ дэвшүүлэв. Намыг Кар­ни тэргүүлбэл огцрохоо Трюдог зарласан үеэс консерваторуудаас ихээхэн хоцрох болсон байд­лыг өөрчилнө гэж сонгуулийн өмнөх кам­панит ажлын үеэр явуулсан олон нийтийн санал асуул­гын дүн харуулах болсон байна. Бүр 2011 онд Канадын “Reader’s Digest” сэтгүүлийн ре­дак­торууд Карнийг “Бусдаас илүү итгэж болох канад хүн” хэмээн хүлээн зөвшөөрч байсан аж. Харин уншигчид нь түүнийг ердөө 19 дүгээр байрт оруулсан юм. 2008 оны санхүүгийн хям­ралыг Канад улс хохирол багатай давахад тус­ласнаар Карни 1694 онд үүсэн бий болсноос хойш Английн банкны тэргүүний албанд томилогдсон анхны британи биш хүн болжээ.
2020 онд Карни цаг уурын өөрчлөлттэй тэм­цэх НҮБ-ын тусгай элчийн үүргийг гүй­цэтгэжээ. Энэ албыг хашихдаа тэрбээр нэг долларын цалин авч байсан гэдэг. 
Марк Карни Британийн уугуул эмэгтэйтэй гэр­­­лэж, дөрвөн охинтой болжээ. Карни сон­гуульд өөр­тэй нь өрсөлдөж аман хүзүүдсэн Христя Фри­лан­дын хүүгийн загалмайлсан эцэг аж.

Р.Жаргалант