Дэлхий дахинаа нүүдэлчин ард түмний суу билэг, авьяас чадлын тод мөрийг үлдээгч, их соён гэгээрүүлэгч Өндөр Гэгээн Занабазарын урласан Майдар бурханы дүрийг 54 метр өндөр орчин цагийн урлагийн бүтээл болгон 108 метр өндөр суварган байгууламжийн хамт Төв аймгийн нутагт цогцлоон босгож байна.
Монгол Улсын үндэсний томоохон бүтээн байгуулалтын талаар “Их Майдар” сангийн гүйцэтгэх захирал Б.Цогтбаяртай уулзаж ярилцав.
-“Их Майдар” төслийн ажил ямар шатандаа явж байна вэ?
-Өнөөдрийн байдлаар бурханы доод суурь болон суварган байгууламжийн 1/3 хэсгийн ган төмөр хийцийн угсралтын ажил дуусч Их Майдар бурханыг угсрахад бэлэн болсноор барилга угсралтын ажлын явц 35 хувьтай байна.
2013-2014 онд хоёр метрийн зузаантай төмөр бетон үндсэн нил суурь болон бурханы доод суурь баганын ажилд нийт 6000 метр куб гаруй М500 маркийн сайжруулсан бетон зуурмагийг цутгасан. Мөн суварган байгууламжийн 1/3 хэсэгт Q345C маркийн 700 гаруй тонн ган төмөр хийцийн угсралтыг гадаадын зөвлөх инженерүүдийн хяналт дор Монголын 100 гаруй барилгын инженер техникийн ажилчид амжилттай гүйцэтгээд байна.
-Аливаа улс орон өөрийн үндэсний хэв шинжийг илтгэсэн бүтээн байгуулалтууд хийдэг. Их Майдар төслийн талаар иргэдэд хангалттай мэдээлэл байдаг ч утга санаа болон нэрний талаар төдийлөн ойлголт дутмаг. Энэ талаар?
-Их Майдар төсөл бол өнөө цагт Монголд хэрэгжиж байгаа олон нийтийн оролцоотой ашгийн бус хамгийн том бүтээн байгуулалт. Энэ нь дан ганц бурхан бүтээх бус бидний өв уламжлал, соёлын өвийг хадгалах цаашилбал монгол ёс, гүн ухааны уламжлалыг хадгалсан танин мэдэхүй, соёл, амралтын бүрэн хэмжээний цогцолбор болж хөгжих төсөл юм. Төслийг санаачлагч УИХ-ын гишүүн Х.Баттулга, УГЗ зураач, дизайнер Д.Эрдэмбилэг нар тухайн үед буюу 2005 онд Монгол Улсын болон ирээдүй, залуу үе маань түүх, улс, үндэстнээрээ гайхуулах бахархалтай, соёл, боловсрол, оюун санааны хувьд дархлаатай байх нь монгол үндэстний цаашдын оршин тогтнох гол үндэс нь байх юм гэсэн үндсэн санаанд тулгуурлан хэд хэдэн төсөл санаачилсан юм.
Бид эх түүх, үндэс гарлаараа бахархах бахархлаа эзэн Чингис хааны хөшөөгөө 40 метр өндрөөр Цонжин болдог хэмээх газар бүтээсэн. Гадны хэвлэл мэдээллийн хэрэгсэл, сурталчилгааны материал, интернетийн орчинд Монголын талаарх мэдээллийг хамгийн түрүүнд Чингисийн хөшөөтэй хамт илэрхийлсэн байдаг нь яах аргагүй Монголыг дэлхийд таниулсан залуу хойч үе минь хаана ч бахархах бахархалтай болж чадсан. Харин 2010 оноос Анхдугаар Богд Занабазар Өндөр Гэгээний тэртээ 17 дугаар зууны эхэнд өөрийн гараар урлаж хойч үедээ соёлын үнэт өв болгон үлдээсэн Майдар бурханы босоо дүрийг 54 метр өндрөөр буюу дэлхийд томд тооцогдох хэмжээгээр бүтээх, тойрон бүрэн хэмжээний соёл амралт, танин мэдэхүйн цогцолборыг бүтээн байгуулах ажлыг эхлүүлсэн.
Их Майдар сан буюу ашгийн бус, төрийн бус байгууллага төслийг хэрэгжүүлж олон нийтийн оролцоо, хандиваар төслийн эхний үе шатыг бүтээн байгуулах юм. Эхний үе шат амжилттай хэрэгжсэнээр цогцолборт төлөвлөж буй тодорхой үйл ажиллагаатай хэсгүүдэд гадаад, дотоодын хөрөнгө оруулагч нарыг татан оролцуулж бүтээн байгуулна.
Эдийн засгийн талаасаа төсөл амжилттай хэрэгжсэнээр 1 сая хүртэлх жуулчныг хүлээн авах нөөц бололцоог бүрдүүлнэ. Түүнийг дагаад маш олон ажлын байр дагалдах бизнес, ханган нийлүүлэлт зэрэг хөгжлийн тодорхой боломжийг бий болгоно гэж үзэж байгаа. Хамгийн гол нь энэ цогцолбор өөрөө байгаль орчинд ээлтэй, архи тамхигүй зөв орчныг бүрдүүлэхээр төлөвлөж байна.
Цогцолборын цаашдын үйл ажиллагааг Их Майдар сан үргэлжлүүлэн хариуцах бөгөөд цогцолбороос олсон орлогоос ашиглалтын зардлын дараах цэвэр ашгийг нийгмийн сайн сайхны төлөөх хүмүүнлэг энэрэнгүй үйлс буюу соёл, боловсрол, эрүүл мэнд, байгаль орчинг нөхөн сэргээх үйлсэд зарцуулна. Оюун санааны хувьд Их Майдар бурханыг бүтээснээр Монголын ард түмний ирээдүйн амар амгалан, эв нэгдлийн утгыг бэлгэдэхээс гадна Майдар бурханы асрах сэтгэл, байгаль дэлхийгээ хайрлах зөв амьдралын хэвшил, дадлыг хүүхэд залуучуудад энгийн байдлаар таниулахад оршиж байгаа юм.
-Төслийн ажил эхлээд багагүй хугацаа өнгөрлөө. Хандив болон санхүүжилт ямар түвшинд явж байна?
-Төслийн эхний үе шатны бүтээн байгуулалтад 32 сая ам.долларын хөрөнгө оруулалт шаардлагатайгаас арав гаруй хувийг нь буюу 10 орчим сая ам.долларыг олон нийт, үндэсний хэмжээний байгууллага хамт олны оролцоотойгоор хуримтлуулан бүтээн байгуулалтын ажилд зарцуулаад байна.
Ард түмний хандиваар бүтэж байгаа энэ ажлын үйл явц бүр нь эв нэгдлийг харуулж байгаагаараа онцлогтой. Мөн бурханы бие лагшин, суварга, судар номыг бүтээхэд олон түмнийг оролцуулж тэдний буян авшигийг шингээснээр улам илүү их адис жанлавтай болж Майдар бурханы сүр хүч, асрах сэтгэл бидний ирээдүйн буян заяаг даах юм.
Төслийн хэрэгжилт нь олон нийтийн оролцооноос 100 хувь шалтгаална. Оролцоо гэдэг нь хэн бүхэн өөрийн боломжит сэтгэлийн хандивыг өргөж болохоос гадна төсөлд гэр бүл, үр хүүхдээ даатган оролцох боломжтой. Бидний тооцоогоор 100 мянган өрх гэр бүл бодитоор хувь нэмрээ оруулж оролцсоноор төсөл маш хурдан бүтэх боломжтой.
Өнөөдрийн байдлаар 50 мянга гаруй хүмүүс их бага хэмжээгээр өөрийн хандиваа өргөж оролцож байгаагаас гадна 15 мянга гаруй өрх гэр бүл төсөлд урьдчилан бүртгүүлж, 3000 гаруй хандивлагч нар өрх гэр бүлийн гэртээ залах бурханаа гардан аваад байна. Гадаадад ажиллаж, амьдарч байгаа Монголчууд маань тухайлбал АНУ-ын Бэй Аэриа буюу баруун эрэг, Чикаго орчимд оршин сууж байгаа иргэд, ОХУ-ын буриад үндэстнүүд Үндэсний бүтээн байгуулалтад маш их сэтгэл гарган идэвхтэй оролцож, өөрийн хувь нэмрээ өргөж байна.
-Нийт 108 га газарт барьж байгаа энэхүү бүтээн байгуулалтад аялал жуулчлал талаас нь ямар үйлчилгээний төвүүд байрлах вэ?
-Одоогийн байдлаар 108 га газарт соёмбо хэлбэртэй цогцолборын ерөнхий төлөвлөгөөг урьдчилсан байдлаар боловсруулаад байгаа ч цаашид илүү нарийвчлан судлан, эдийн засгийн тооцоотой, ашигт ажиллагааг сайжруулах тал дээр анхаарч ерөнхий төлөвлөгөөний мэргэжлийн байгууллагатай хамтран ажиллахаар төлөвлөж байгаа.
Урьдчилсан төлөвлөлтөөр цогцолборын эргэн тойронд амралт зугаалгын цэцэрлэг хүрээлэн, ногоон байгууламж, жижиг амьтны хүрээлэн, задгай театр, усан парк зэрэг олон нийтийн хэсэг, бясалгалын төв, амирлахуйн орчин, боловсрол танин мэдэхүйн музей, одон орны төв, номын сан, урлахуйн сургууль зэрэг боловсролын хэсэг, богдын өргөө, хутагт хувилгаадын өргөө, олон улс орны өвөрмөц онцлог, уламжлалыг хадгалсан сүм хийд бүхий сүсэглэх, бишрэх хэсгийг төлөвлөснөөс гадна зочид буудал, гэр амралт, хүний хэрэгцээг хангах орчин үеийн олон улсын стандартад нийцсэн худалдаа, хоолны үйлчилгээ, амралт чөлөөт цагаа өнгөөрөөх бүхий л бололцоог бүрдүүлнэ.
-Барилгын ажилд гадны ямар компаниуд хамтарч ажиллаж байгаа вэ. Нийтдээ хичнээн ажилчид гар бие оролцож байна вэ?
-Төслийн барилга угсралтын чанар болон урт удаан настай байх тал дээр илүү анхаарч байгаа. Тиймээс гадны зөвлөх болон барилгын инженерийн компаниудтай хамтран ажиллаж байна. Барилга бүтээцийн иж бүрэн зураг төслийг Английн “Тони Жий энд Партнерс” компани болон холбоо, дохиолол, агааржуулалт, цахилгаан, дулааны зургийг Хонг Конгийн “Си Эс Си” инженерийн компани боловсруулж барилга угсралтын ажилд хяналт тавин ажиллаж байгаа.
-Бүтээн байгуулалтын ажилд хүндрэлтэй тал гарч байна уу?
-Мэдээж томоохон бүтээн байгуулалтыг хэрэгжүүлэхэд мөнгө санхүү бол хамгийн том асуудал байдаг. Мөн боловсон хүчин, мэргэжлийн ур чадвар, туршлагатай хүмүүс хангалттай бус байгаа нь бас нэг асуудал байдаг. Тухайлбал тэр том хэмжээний бурханыг угсрах, гуулин хийцийг гагнах зэрэг ажил бол маш туршлагатай, мэргэжлийн баг гүйцэтгэх ажил байдаг. Бурханы бие лагшинг бүтээж байгаа материал нь өөрөө 1000 жилийн настай байгалийн нөхцөлийг давах чадвартай металл тул түүнийг маш чанартай угсарснаар урт удаан хадгалагдан үр хойчид өвлөгдөх юм.
-Аялал жуулчлалын салбарт томоохон хөрөнгө оруулалт хийж буй бүтээн байгуулалтын хандивын талаар ерөнхий мэдээлэл өгөөч. Жишээ нь хандив өргөсөн өглөгийн эздэд зориулж ямар ажил хийх вэ?
-Ирээдүй хойч үедээ үлдээх үндэсний бүтээн байгуулалтад хэн бүхэн өөрийн боломжит сэтгэлийн өргөлийг хандивлаж 54 метр Их Майдар бурханы бие лагшинд өргөх сүншиг, аравнайд ам бүл, үр хүүхдийнхээ нэрсийг даатган оруулах боломжтой. Мөн 50 мянган төгрөгөөс дээш мөнгөн хандивыг өргөж өөрийн болон, үр хүүхдийнхээ нэрийг суварган байгууламжийн гол хананд мөнхжүүлэх боломжтой. Өрх гэр бүлээрээ оролцож бас болно. Нийт 108,000 өрх гэр бүлийн 500,000 төгрөгийн хандиваар энэхүү бүтээн байгуулалт маань босох юм. Энэхүү хандивыг хэсэгчлэн өргөх боломжтой бөгөөд Их майдар төсөлд оролцсон гэр бүлүүддээ 27 см-ийн өндөртэй хос Майдар бурхан бүтээн нэг бурханыг гэрт тань нөгөө бурханыг Суварган байгууламжинд үеийн үед залах болно. Мөн байгууллага хамт олноороо үйл хэргээрээ болон мөнгөн хандив өргөж оролцож Суварган байгууламжийн хүндэтгэлийн хананд байгууллагынхаа нэрийг мөнхжүүлэх боломжтой.
