Ц.Дөлгөөн: “Монгол хүн байна даа” гэж хэлдгийн учрыг гаргахыг хичээлээ

Англи хэл судлаач, орчуулагч Ц.Дөл­гөөн Монгол гэж чухам ямар улс орон, мон­голчууд гэж үнэн хэрэгтээ хэн юм бэ гэдгийг га­даа­дын уншигчдад тун эн­гий­нээр хүүрнэн тайл­барласан “Authentic Mongolia” хэ­мээх ном бүтээжээ. 

Уг ном “Монгол эрт үед ба одоо” гэ­сэн тодотголтой бөгөөд түүх, газар орны байдал, хүмүүс, уламжлал, соёл, ур­лаг гэсэн бүлгүүдтэй. Түүхэн эх сур­вал­жууд, албан ёсны тоо баримтууд, ар­хеологи, антропологийн чиглэлийн су­дал­гаануудын үр дүнгийн талаарх мэ­дээлэл, орон нутгийн хүмүүсийн яриа, тэм­дэглэл, улмаар ардын аман зохиол, тэр дундаа үлгэр, туульсыг ч эх сурвалж бол­госон байна.  

Бүлэг бүр дэд бүлэгтэй. Эдгээр нь тус бүрдээ арвин мэдээлэлтэй. Тухайлбал, “Хү­мүүс-Монгол нүүдэлчид” хэсэгт мон­голчуудын нүүдэлчин сэтгэлгээний тухай өгүүлэхдээ нутаг, сэтгэл, жудаг, хий­морь зэрэг ухагдахууны талаар тайл­барласнаас бид заримдаа яагаад “Мон­гол хүн байна даа” гэж хэлмээр болд­гийг эндээс ойлгож болохоор. 
Орчин үеийн Монголын талаар ойл­голт өгөх хэсэгт жишээлбэл, дэлхийн шил­дэг баритон Э.Амартүвшингийн ам­жилт, мөн дэлхийн балетын урлагт до­мог хэмээгдэх болсон балетчин У.Бат-Эр­­дэнэ, Морин хуур найрлын тухай, оюуны спортынхон олон улсад хэрхэн цойлж буй талаар ч бахархан багтаажээ.  Ер нь Монголын тухай англиар чам­гүй дэлгэрэнгүй бичсэн ном, бүтээлүүд бий. Гэхдээ ихэвчлэн гадаад хүмүүс зо­хиосон байдаг. Авторууд өөр өөрсдийн үзэл бодол, байр суурь, өнцгөөс харахдаа зарим талаар түүх гуйвуулсан, соёлын агуулгад хөнгөн хуумгай хандсан байх нь бий. 

Зохиогч Ц.Дөлгөөн “Монголынхоо тухай монгол хүн англиар яагаад дэл­гэ­рэн­гүй тайлбарлаж бичдэггүй юм бол. Бидний түүх, соёл, уламжлалын та­лаарх мэдээлэл янз бүрээр ташаарч байна шүү дээ. Гадаадын ал­дар­тай, маш олон үзэгч, сонсогчтой мэдээллийн сув­гуудаар “Үгүй байлгүй дээ” гэмээр андуу ташаа мэдээлэл түгээж, зарим та­лаар тохуурхаж байна. Бид түүх, соёл, уламж­лал, сэтгэлгээ, аж төрөх онц­ло­гийнхоо талаар гадаадынханд боди­тоор, чи­мэг хачиргүйгээр мэдээлэх шаард­лага тулгамдаж байна. Олуулаа бичдэг, ярь­даг болмоор байна” гэж өчигдөр бол­сон номынхоо нээлтийн үеэр хэллээ. 

Ц.Дөлгөөн 2023 онд сэтгүүлч Р.Оюун­­жар­галын “Хуучин байшингийн цэн­хэр нүдэн” баримтат уран сайхны зо­хиолыг англи хэл рүү орчуулан олон улсын уншигчдад хүргэсэн юм. МУИС-ийг англи хэл судлаач, Их Британи, Америк судлаач мэргэжлээр төг­сөж, Лондоны “Кингстон” их сур­гуульд олон улсын төслийн менежмент, удирд­лагын  мэргэжлээр магистрын зэ­рэг хамгаалсан тэрбээр сүүлийн жи­лүү­дэд Монголоо идэвхтэй судалж буй юм билээ. Аялал жуулчлалын ажлын 15 жилийн туршлагадаа тулгуурлаж эх орныхоо бүхий л аймгаар аялж, мэдлэг, мэдээллээ баяжуулснаар “Authentic Mongolia” номоо бичсэн аж.   

Зохиогч номоо Монголыг сонир­хож буй гадаадын уншигчид, мөн га­даа­дад суугаа монголчууд, тэдний үр хүүх­дүүдэд хаяглажээ. Сүүлийн үед эх орондоо аж төрж буй монголчууд ч дэлхийн хэл англиар унших нь эрс нэ­мэгд­сэн тул тэд улс, эх орон, ард түм­нийхээ тухай мэдлэгээ нэмээсэй гэж хүсэж буй тухайгаа онцлов.

Р.Жаргал