Өглөө бүр оронд шарсан өндөг авчирч өгдөг чи миний тахиа, оймсыг минь олж өгдөг хөөрхөн жаахан хав, миний төлөө насаараа зүтгэсэн илжиг, амьдралын минь утга учир, газар дээрх ганцхан бурхан. Чи миний угаалгын машин, уурын индүү, хайруулын таваг, чи миний ээж...Нэг залуу ийм үгээр эхнэрээ магтах аж. Бүсгүйдээ хайргүй болсон хэрнээ яагаад өдий олон жил хууран байж хамт амьдарсныг энэ байдлаас нь ойлгож болмоор. Эхнэрийн халамж, залуухан хүүхнүүдийн хайраар амьдралдаа утга учир нэмдэг инженер залуу 40 эргэм настай. Харин түүний эхнэр Антония бусад гэрийн эзэгтэй нарын адил үр хүүхэд, гэр орон гэсээр өөрийгөө гаргуунд нь гаргажээ. Гэр, хүнсний дэлгүүр гэсэн маршрутаас гаждаггүй, нийгмээс тусгаарлагдсан болоод ч тэр үү, түүнд өөрийгөө арчлах шаардлага гардаггүй. Нөхрөөсөө хүсдэг ганц л юм нь хайр. Эрийнхээ бузар үйлдлийг хэд хэдэн удаа гардаж, өнөөх нь өршөөл эрэн, дахиж тийм хэрэг хийхгүй гэж ам мөчгөө өгдөг ч сурсан зангаа тавихгүй. Цөхрөнгөө барсан Антония, хэд хэдэн удаа амиа хорлохыг завдан, нөхрөө хороох гэж ч оролдоно. Энэ бүхнээс залхсан залуу “Эхнэр нөхөр бие биедээ үнэнч байна гэдэг хоцрогдсон явдал. Хууль ёсны эхнэр нөхөр хэрнээ бусад хүүхэнтэй хайр сэтгэлтэй бололг үй зөвхөн унтах бол соёлт нийгэмд байх л асуудал. Чөлөөт хос болцгооё” хэмээн гайхашруулмаар, ичгүүргүй санал тавина.
УДЭТ-ын “Долоон найруулагч, долоон жүжиг” төслийн хүрээнд Дарио Фогийн “Чөлөөт хос” жүжгийг Ч.Найдандорж найруулан, өнгөрсөн баасан гаригт олонд хүргэлээ. “Энэ жүжгийг арай өмнө тавьсан бол эртдэж, хожуу тогловол оройтох гээд байсан юм. Энэ цагт л үзэгчдийн оюуны хэрэгцээг хангаж чадна. Ардчилалтай золгоод 20 гаруй жил болж буй бид эрх чөлөөг өөр дэндүү тоглож байна. Эрх чөл өөг хаана, ямар хэмжээтэй эдлэх вэ гэдэг нарийн асуудал. Хэтэрхий их эрх чөлөө юунд хүргэж, болох вэ, яаж аргаа барж мухардалд ордгийг энэ жүжигт хөндөнө. Эхнэр нөхрийн хооронд эмтэрч, сэвтэж, гуйвж дайвж болохгүй үнэт зүйл гэж бий. 45-аас дээш насныхан нийгмийн байр сууриа хэдийнэ эзэлсэн, амьдрал ахуй нь жигдэрсэн байдаг. Үүнээс цааш амьдралаа яаж утга учиртай байлгах вэ гэдэг хүн төрөлхтөн, гэр бүл, хайр сэтгэлийн өмнө зайлшгүй тулгардаг асуудал” хэмээн найруулагч Ч.Найдандорж “Чөлөөт хос” жүжгийнхээ тухай хэлсэн. “Хүмүүс жүжгийг биш, хэрхэн найруулж тавьсаныг л үзэх гэж театрт очдог. Зохиолыг нь гэртээ уншчихаж болно шүү дээ” хэмээн Оросын зохиолч Александр Островский хэлсэн байдаг.
Найруулагч Ч.Найдандорж эл жүжгийг 10 жил бодолдоо тээн, 10 сар бэлдсэн болоод ч тэр үү, энэ нь тиймхэн юм гэж өөлөх юм нэгийг ч үлдээлгүй, чигч нямбай ажиллажээ. “Жүжгийг олон оронд тавьсан. Минийх бусдаас тэс өөр” гэж тэр үнэн хэлсэн бололтой. Цахим хайлтын системээс зохиолч Дарио Фо “The Open couple” хэмээн хайж, орон орны, хэд хэдэн “Чөлөөт хос”- ыг гүйлгэн үзлээ. Жүжигчид, тайзны хэлбэр хийц нь өөр ч гэлээ ерөнхий зураглал бүгд л ижилхэн юм билээ. Харин Монголын “Чөлөөт хос”- ын утга санаа, дүрүүдийн шугам нь зохиолын дагуу хэрнээ, бусдаас онцгой, хаана ч тавигдаагүй дуулалт жүжгийн хэлбэрээр найруулжээ. Жүжгийн үеэр зохиолын утга санааг шингээсэн 13 дуу дуулж, 40 орчим аяз эгшиглэв. “Пауз” хамтлагийн ахлагч эдгээр аяыг зохиож, хамтлагийн уран бүтээлчид жүжгийн үеэр хөгжимдсөн. Тайз энгийн хэрнээ авч явахад авсаархан, ердөө л нэг ширээ, хоёр сандал. Гэхдээ тэр ширээ их шидтэй, нэг харахад ор болж, үгүй бол шүүгээ, усны онгоц, дэлгүүрийн лангуу, гал тогооны ширээ, тагтад хувирна.
Косовод болсон олон улсын наадмаас гранпри хүртсэн Ц.Баясгалан Антониягийн дүрийг бүтээсэн бол эхнэрээ хуурагч эрд УДЭТ-ын дэргэдэх “Студи” ангийн жүжигчин Э.Тодгэрэл тогложээ. “Жүжигчин Баясгалан нэлээд мяраалж дээ. Уг нь олны нүдэнд ил байдаг хүн биедээ анхаармаар юм” хэмээн үзэгчид ам булаалдав. Үнэндээ тэрбээр дүрдээ хувирахаар олон давхар хувцас өмссөн нь энэ. Антония хүүгийнхээ зөвлөснөөр амьдралаа шинээр эхлэн гоё ганган хувцсанд дурлаж, хоолны дэглэм барьж, дасгал хөдөлгөөн хийснээр өөртөө итгэлтэй гуалиг бүсгүй болж хувирдаг. Мэргэжлийн дуучдаас дутахааргүй дуулдаг, хөдөлгөөний эвсэлтэй жүжигчид л тоглох боломжтой уг жүжиг уран бүтээлчдээс ихийг шаарджээ. Антония хоёр цаг орчим тайзнаас огт холдолгүй, уйлж, дуулж, инээж, цөх өрч, ичингүйрч, хөөрч, баярлаж, хайрлаж, өрөвдөж хүнээс гарч болох бүхий л ааш аяг, мөн чанарыг үзүүлсэн.
Харин залуу уран бүтээлч Э.Тодгэрэл ирээдүйтэй жүжигчин гэдгээ харуулж, дүрдээ тун чадамгай хувирлаа. Тэрбээр нөхрийн дүрд тоглохоос гадна, хүү Роберт, түүний ангийн хүүгийн дүрд тоглосон юм. Гаднын үзэгчид үзвэр үзэх гэхэд хэлний бэрхшээл тохиолддог. Тэгвэл энэ асуудлыг шийдэхээр туршилт хийн, жүжгийн харилцан яриаг тайзны дээрх дэлгэцнээ монгол хэлээр гаргажээ. Цаашид жүжг үүдийн харилцан яриаг гадаад хэл рүү буулган дэлгэцээр гаргах зорилготой гэсэн. Ийн дэлгэцнээ үгийг байрлуулснаар сонсголын бэрхшээлтэй иргэд үзэж болмоор. Үзэгчид дэлгэцэн дээрх үгийг жүжигчний яриатай харьцуулан харах тул уран бүтээлчдэд алдах эрх өгөөгүй. Ц.Баясгалан “Антония надад шингэчихээд гарч өгөлгүй сүүлийн хэдэн шөнө унтаж чадсангүй. Эмэгтэй хүнийг ойлгоосой. Энэ цэцгийг тордох тусам л дэлбээлдэг. Иймхэн л юм хүсдэг шүү зэрэг миний л боддог юмыг энэ дүрээр дамжуулж хэлж буй нь сайхан байсан” гэсэн бол Э.Тодгэрэл “Жинхэнэ эр хүн эхнэрээ насан туршдаа хайрладаг. Хүний амьдралд жинхэнэ хань нэг л удаа заяадаг. Хажуу дахь эрдэнэдээ өдөр бүр шинээр дурлаж, өөрөөр амьдрахгүй бол гэр бүлээс гадуурх сонирхолтой харилцаа үүсдэг. Энэ дүр надаас нэлээд өөр. Би ийм амьдрал мэдэхг үй болохоор хүүхэмсэг найз нөхд өөсөө энэ талаар асуун дүрээ судалсан” хэмээсэн. Жүжгийн хөдөлгөөний найруулагчаар бүжигчин Г.Ган-Очир ажиллажээ. Тэрбээр “Хувьсал” продакшны “Хайр”, Н.Наранбаатарын “Өчигдөр”, “Эцсийн зогсоол бол зөвхөн чи” жүжгийн хөдөлгөөнийг найруулж байсан билээ. Жүжигчид дүрийн дотоод сэтэл, мөн чанарыг нүүр хувиралаас гадна үйл хөдлөлөөрөө чадварлаг илэрхийлэхэд түүний гавьяа их. Г.Ган-Очирыг байн байн урьж ажиллуулах нь УДЭТ ийм мэргэжлийн орон тоотой болох шаардлагатайг илтгэнэ. Антониягийн нөхөр өөр бүсгүйтэй. Тэр нь цаанаа нөхөртэй, нөг өөх нь бас өөр хүүхэнтэй. Тэр бүсгүй нь нөхөртэй. Нөхөр нь бас нэг хүүхэнтэй.
Чөлөөт хосын сүлжээ ямар үр дүнд хүргэх вэ. “Араас нь хөөцөлдөөд байвал хайр зугтаж орхидог. Харин орхиод гүйсэн хүний хүз үүнээс зуураад салдаггүй” гэж тэртээ дунданд зуунд Шекспир хэлсэн нь одоо ч үнэ цэнэтэй. Хүн төрөлхтний хайрын тухай онол хэзээ ч өөрчл өгддөггүй бололтой...
Жүжгийн бэлтгэлийн үеэр
Б.ДӨЛГӨӨН
