/Урлагтай яриа/
Бодит байдлаа алдахуй, олохуй
Ковид-19 хаа сайгүй дэгдсэнээс хойш, чухамдаа энэ вирус тэгсхийгээд өнгөрөх зүйл биш гэдэгт дэлхий дахин бат итгэснээс хойш лав л дөрвөн сар өнгөрчээ. Тоглолт, үзэсгэлэнгийн танхим, театр, кино театрт учран уулзах боломжгүй байсан энэ хэдэн сард урлагийн орон зай бидний, хотын амьдралд хэчнээн чухал болох нь илэрхий байлаа. Урлаг гэлтгүй бүх л салбар, дэлхийн аль ч улс буцаж “хэвэндээ орохгүй”, нөхцөл байдал эргэлтгүйгээр өөрчлөгдсөн тул түүнд нийцүүлэн хувьсан өөрчлөгдөж, шинэ чадвар, арга барилд суралцах хэрэгтэй хэмээн шинжээчдийн хэлж буй нь нэгийг бодогдуулав.
Урлагийн бүтээлдээ, туурвих, түгээх үйл явцдаа технологийг оролцуулдаггүй байсан уран бүтээлчид өдгөө дижитал хэлбэрээр туурвиж, бүтээлээ цахимаар түгээх шаардлагатай тулгарсан. Цахимаар толилуулахын давуу тал хэмээхүй нэн түрүүнд хүртээмжийн тухай яригдана. Урлагийн томоохон арга хэмжээ, фестивалиуд цахим орчинд зохиогдох болсон нь урлаг сонирхогчид гэлтгүй нийт үзэгч олны хувьд онц хүндрэлгүйгээр шинэ зүйл үзэж турших, харах өнцгөө тэлэх боломж байв. “Үнэхээр шинэ үзэгдэл байна. Цахим контентын боломжуудын тухай өчнөөн жил яригдаж байгаа ч хүмүүс олноороо сая л үзэж эхэллээ шүү дээ” хэмээн “The Art” сонины эрхлэгч Алисон Коул бичсэнийг энд дурдъя. Цар тахлаас өмнө цахим орчинд нээлттэй байсан үзвэр, үзмэрүүдийг ч олон нийт одоо л олж харж байна. Өмнөх жилүүдэд кино театрт зохиогддог байсан “Алтан өргөө” кино наадам гэхэд энэ жил цахим орчинд арав гаруй мянган үзэгч татаж чаджээ. Урьд нь үзэгчдийн тоо нэг мянга дотор эргэлддэг байв.
Виртуалаар музей үзэх боломжоос монголчууд хоцроогүй. “Гэрээсээ музейд” төслийн багийнхан Монголын Театрын музей, Занабазарын нэрэмжит Дүрслэх урлагийн музей, Сансар, од эрхэсийн ордон, Улаанбаатар хотын музейн голлох танхим, сонирхолтой үзмэр, баримтуудыг танилцуулсан нь үнэ цэнтэй туршлага болсон болов уу. Дотоодын гэлтгүй гадаадын иргэдийг татах, тэдэнд үүх түүх, соёлоо танилцуулахад хэрэгтэй, ер нь цаашид илүү нарийн боловсронгуй болгоод байнга хэрэгжүүлэхүйц ажил.
Монголын Урлагийн Зөвлөлөөс тав дахь жилдээ зохион байгуулсан “Улаанбаатар” олон улсын медиа урлагийн наадам дээрх жишгийн дагуу цахимаар үзэгчдэд хүрч, өнгөрсөн долоо хоногт өндөрлөлөө. “Зэрэглээ” сэдэв дор зохиогдсон медиа урлагийн наадмыг Дарма Дэлфи (Голланд), Ж.Дархижав, Гаваа Лундаа, У.Нарбаясгалан нарын уран бүтээлчид “Эрчим” бүтээлээрээ нээсэн. Амьдралд хүн бүр тус тусын, өөрийн гэсэн тусгалаа олохын төлөө явдаг ч үнэн хэрэгтээ бидний зам мөр нэгэн үзүүрт зангилагдаж, амьдрал гэдэг маань сэрэл мэдрэмжээрээ, цугаараа туулах учиртай лабиринт юм биш үү гэж уг видео, медиа инсталяцийг үзэх зуур бодогдсон. Тулгарч туулах бүхий л ээдрээ эцсийн дүнд замаа олоход зориулагдсан мэт. Дорнын ёсоор жил бүр хүмүүний энергийн суудал өөрчлөгддөг, өөрөөр хэлбэл, өөр өөр эрчимд зохилдож амьдардаг. Энэхүү сонирхолтой зүй тогтлыг ажигласнаа Хамрын хийдийн давтагдашгүй эрчимтэй хослуулсан нь “Зэрэглээ” ажээ. Бидний байнгын хэмээн хүлээн авсан бодит байдал үнэндээ үргэлжид хувьсан өөрчлөгдсөөр байдаг. Овоорч бужигнасан манай нийгмийн амьдрал, тодруулбал Ковид-19-өөс өмнөх бидний амьдрал говийн зэрэглээ мэт замхрах уу? Цаана нь ямар байдал бодит болох вэ?
Наадмын хүрээнд “Цахим контентын эерэг ба сөрөг талууд” сэдэвт хэлэлцүүлэг болж, чиглэл чиглэлийн уран бүтээлчид өнөөгийн нөхцөлд урлагийн цахим контент хийхийн ашигтай болон амаргүй талуудыг хэлэлцсэн. Монголын урлагийн зөвлөлийн гүйцэтгэх захирал О.Одгэрэл, “Плэйтайм” хөгжмийн наадмын захирал Ц.Нацагдорж, DJ OG буюу О.Ганболд, саяхан “Зэргэлдээ” үзэсгэлэнгээ “MN17” галерейд толилуулсан медиа уран бүтээлч Б.Бат-Эрдэнэ, “Алтан өргөө” кино наадмын захирал Ш.Ихбаяр, “Гэрээсээ музейд” төслийн багийн гишүүн Л.Анударь нар бүтээлээ цахим орчинд байршуулахтай холбоотойгоор үүсэж буй гол бэрхшээл нь түүнээсээ хэрхэн орлого олох вэ гэдэгт байна хэмээн санал нийлэв. Монголд, нэн ялангуяа, уран бүтээлчдийн контентыг төлбөр төлж үзэх соёл хараахан хэвшээгүй тул өнөөгийнх шиг нийгэм, эдийн засгийн хүнд нөхцөлд урлаг соёлын салбарынхныг заавал төрөөс дэмжих ёстой хэмээн ахин дахин онцолж байв.
Наадмыг хаан, Герман, Монголын уран бүтээлчдийн хамтарсан “Овоо”-г “White Rock” төвд толилуулав. Медиа уран бүтээлч Али М.Демирел, Б.Бат-Эрдэнэ, хөгжмийн зохиолч, продюсер Б.Эрдэнэбат нарын эл бүтээл Монголын анхны 360o медиа уран бүтээл юм. Берлинд оршин суудаг Али Демирелийн өвөрмөц зохиомж, хийц хөгжимтэй хоршин үзэгчдийг “нүцгэлж” төрөлх зөн совин, дотоод оршихуйг ил гаргаад, бид байгалийн амьтан юм гэдгийг дахин сануулсан. Үүгээр наадам өндөрлөв.
Монголын урлагийн зөвлөл медиа урлагийн наадмаа сүүлийн гурван жилийн турш Нидерландын “TodaysArt” олон улсын медиа урлагийн наадмын захирал Олоф Ван Виндений дэмжлэгтэйгээр зохион байгуулж буй. Олон улсын томоохон наадамтай хамтарна гэдэг монголчууд цаашид илүү олон орны уран бүтээлчидтэй туршлага, уран бүтээлийн хур шимээ хуваалцана гэсэн үг. Нөхцөл байдал ямар ч бай, ирэх жил монгол уран бүтээлчид "Улаанбаатар” медиа урлагийн наадамд оролцохдоо илүү арвин олз, туршлагатай ирэх нь лав биз ээ. Та бүхэн маскаа зүүгээрэй.
Нийтлэлч: П.Номинбилэг
Losing and finding our reality
Months have passed since the wide outbreak of Covid-19, to be more specific, since the world started thinking this virus is not something that will pass somewhat unnoticeably. During these uneasy times, not being able to see each other in concert halls, galleries, theatres, cinemas, etc., we have realized how much of a necessity of arts are in our urban lives. One cannot help but meditate upon what critics are saying about the new normal: how every industry, including art, is forever transformed and won’t return to its normal ways. Therefore, we must transform ourselves accordingly, and commit to the new reality by acquiring new skill and mindset.
The artists, previously not accustomed to creating in accordance with technological advancement, are met with a necessity to create digital pieces and display them through online platforms. When we talk about the advantages of digital artform, a wider outreach first comes to mind. Big art events and festivals being organized online means, for many, trying out new things and expanding their horizon without much hindrance. As the editor of the Art Newspaper Alison Cole noted, “It’s unprecedented. After talking about it for years, a lot of people are finally seizing the opportunity of online”. The works that have been accessible online years before the pandemic are suddenly popular. For instance, Altan Urguu international film festival has attracted more than ten thousand viewers this year, which is a massive improvement compared to the numbers from last year and years before that.
Mongolians aren’t left behind on a chance to visit virtual museums either. Virtual Museum (Museum from Home) project team has introduced four of the prominent Ulaanbaatar museums through virtual tour. This experience will prove useful in future, since we need this kind of works in a steady format to familiarize foreigners, as well as Mongolians, with Mongolian history and culture.
Ulaanbaatar International Media Festival was also presented entirely digitally this year, under the theme Mirage, closing last week. The opening piece, the Labyrinth, is a collaboration of an astrologer from the Netherlands, Aleksandra Dorenn, and media artists from Mongolia, Darkhijav B., Gavaa Lundaa, Narbayasgalan U. Each of us try to find our own path in life, yet all our paths intercross and reach certain ending together, thus life is a labyrinth we must travel through together in our hearts and minds. This is the impression of my thoughts after seeing the piece. Labyrinth is there for us to find a way. According the lunar calendar each person “sits” on a different energy each year, in other words each year different energetic states are enhanced in a person. This fascinating natural law mirrored in the strong energy of Khamryn Khiid, Easterngobi province resulted in the Mirage. What we perceive as the reality is only a social reality, for reality constantly changes. Did our combusted, busy ‘the reality’ disappear like a mirage? If so, what reality are we left with?
In the framework of the festival, Arts Council held a panel discussion “Challenges and Benefits of Online Content”, which involved O.Odgerel, Executive director of ACM, Olof Van Winden, Director of TodaysArt Festival, Ts.Natsagdorj, Director of Playtime, Sh.Ikhbayar, Film director and Director of Altan Urguu Film Festival, B.Bat-Erdene, Media artist, participant of “Parallel” joint exhibition, O.Ganbold / DJ OG/, L.Anudari, presenter of “Virtual Museum” project. The panelists agreed that the biggest challenge facing the artists in digitization is figuring out a way to monetize their work. In Mongolia, paying for online contents is still a new practice; therefore the government must support the arts and culture industry in difficult times such as now.
The festival presented its closing by a premiere of 360o art piece “Ovoo”, co-creation of German-Mongolian artists, Ali Demirel, Erdenebat B., Bat-Erdene B. It is the first conceptual media art piece in 360o projection format in Mongolia. Ali Demirel’s unique visual style and composition, in combination with the music, stripped the viewers of their social facade, reminding once again, that we are children of the nature. The festival ended here.
For the last three years, Arts Council of Mongolia have been organizing the festival with the support of TodaysArt festival of the Netherlands. Through this collaboration, Mongolian artists will continue to connect with artists from many countries, each with a unique set of experience and skills to share. We have every reason to be optimistic about the future of the festival, where Mongolian artist will come with much more to show to the world, regardless of the situation next year. See you next year. Wear a mask.
