“Хүнгүй суудлыг хараад сэтгэл эмзэглэв”

Улсын хүүхэд, залуучуудын театрын ээлжит уран бүтээл болох “18 дахь хаврын хайр” драмын жүжгийн талаар урлаг судлаач Н.Нан­дин-Эрдэнийн бичсэн шүүмжийг хүргэж байна. 

Хайран уран бүтээлчдийн хөдөлмөр, хайран цаг нар. Нэг ч гэсэн суудлыг сул орхимооргүй тийм л хармын сэтгэл төрөв. 
Хэлэх гэсэн санаа нь нийгэмд одоо тулгам­даад байгаа олон асуудлыг хөндсөн нь өөрийн эрх­гүй сэтгэлд хөндүүртэй тусаж, хоёр нүдэн­дээ нулимстай хэрнээ алгаа халуу дүүгтэл нь ташин, мишээгээд жүжгээ төгсгөлөө. Үнэн хэрэгтээ өөрийгөө хүүхдийн жүжиг үзээд нулимсаа нуулгүй өнгөрнө чинээ бодож ч байсангүй. Өнөөгийн нийгмийн муу муухай, сүүдэртэй, саар, бараан бүхнийг харуулсан тус жүжиг нь дан ганц өсвөр үеийнхэнд ч биш, бүх хүний сэтгэлийн үзүүрт гэрэл асаах хэмжээний уран бүтээл болж, шинээр мэндэлжээ. 
Үзэгчдийн дунд насанд хүрсэн хүн гарын та­ван хуруунд багтахаар байсан. Гэвч жүжгийн төгс­гөлд үзэгч бүрийн нүд нулимстай байлаа. Энэ нь уран бүтээлийн зорилго биелж, үзэгчдэдээ хүрч байгаагийн илрэл юм. Үнэхээр цагаа олсон уран бүтээл болсонд нь шинэ театрын удирдлага, уран бүтээлчид болон зохиолчид нь талархал илэрхийлье. 
Хааяа ч болов өөрсдийгөө хэр сайн эцэг, эх байж, үүрэг хариуцлагаа үлгэр жишээ бие­лүүлж чадаж буй, эсэхээ бодох ёстой. Дүр бол­гоныг задлан яривал өнөөдрийн нийгэмд буг­лаад, лугшаад байгаа олон асуудлыг задалж ярих хэрэгтэй болно. Дүр бүхэн өөрсдийн хэлэх гэ­сэн санаа, ойлгуулах гэсэн зорилготой бай­гаа нь зохиолчийн мэдрэмж. Жүжгийн дүр бүхэн илэр­хийлэх санаатай, утга учир, үнэ цэнтэй бай­сан. Тэрбээр санаагаа тултал гаргаж, зо­хиолоо бичсэн нь жүжигт тод харагдлаа. Сайнаас илүү саарыг сонсох болсон өнөө­гийн нийгэмд өсвөр үе, бидний залгамж халаа болох ирээдүй рүүгээ чиглэсэн гэрэл гэгээ­тэй уран бүтээл бий болсонд үнэхээр баяр­лаж байна. Сайн, муу, болсон, бо­лоогүй, сэтгэл дундуур, түү­хий мантуун бууз шиг уран бүтээлүүдээс яах ар­гагүй тодрон хараг­даж байна. 
Нийгэм харанхуй, бас бүдүүлэг байгааг хам­гийн энгийн, хамгийн товчоор, хамгийн гэ­гээл­гээр хүнд хүргэхээр илэрхийлжээ. Буруу, зөвийг дэнслэх тал дээр ухаан санаа нь гүйцэж, нас биед хүрсэн бидний болон дооших үе, бүр чухалчилж үзвэл биднээс дээшихэд ч хүн чанар мартагдаж. “Сармагчнаас хүн үүссэн түүхтэй гэдэг бол одоо хүнээс сармагчин болоод байгаа юм уу” гэсэн асуултын хариуг надаас нэхсэн жүжиг байлаа. Хаа нэг эмнэлэг ороход дараалал нь дийлдэхгүй, цагдаад хандсан ч танил тал, хээл хахууль, албан тушаал хэрэгтэй. Хүүхдийн эцэг, эхийн хурал болоход ч өнгө мөнгө нь ял­гарч ха­рагд­даг. Хамгийн сэтгэл эмзэглэмээр, за­дал­маар са­нагдсан дүр бол багш. 
Багшийн үнэ цэн, сурган хүмүүжүүлэх ухаан, ур чадвар зэрэг ярих, эмзэглэх, анхаарах  асуу­дал, сэдэв тоолж барагдахгүй. Хөөрхий, багш сам­барын өмнө зогсоод гомдол, санал авсан, мөнгө хураасан, хүүхэд зодсон, хүүхэд загнасан гээд ямар ч хэргээр хамаагүй илүү хөдөлбөл ар гэр, ахуй амьдралаа залгуулах цөөн хэдэн төгрөг нь яригдаж эхэлдэг. 
Ерөнхий боловсролын сургуульд хүүхдийн сурах орчинд стандарт байхгүй. Багшийн ажил­лах орчинд нь ч стандарт гэж алга. Тэгсэн атлаа сэтгэлээрээ ажиллаж байгаа хэдхэн багш нарт дарамт, ямар их ачаалал бийг ярьдаггүй, тэд өөрс­дөө ч энэ талаараа дуугарахгүй. Ажлаа л хийдэг. Бас ажиглагдаж байгаа зүйл нь XXI зуунд багш нар ямар хэмжээнд, ямар мэдлэгтэй байх, хэрхэн харилцах талаар бүр бодох ч сэхээгүй дарамт шахалт дор өдөр хоногийг аргацааж яваа. Хааяа нэг ахуй амьдралд нь хүрэхгүй болсон цагт цалин бага байна гэж жагсдаг. Тэгээд ч өнөөх хэдэн төгрөгөө баян хүмүүсийн нэг өдрийн тансаглал, зугаа цэнгэлийн үнийн дүнд ч хүргэж чадаагүй. Гэсэн ч 50 хүүхэд дунд нэг багш толгой өндийх завгүй ажиллаж байхад дээр, доороос нь дарамталж харагддаг. Багаар бодоход 50 хүүх­дийн эцэг, эх, эмээ, өвөө гээд зуун хүний да­рамт дунд ажилладаг гэж би хардаг. Ийм нөхцөлд хүүх­дийнхээ сурлагын чанарыг яриад ч хэрэггүй биз. 
Жүжигчин А.Гэрэлцэцэг багшийн мэргэж­лийн үнэ цэн, сэтгэл зүтгэлийг харуулсан чимэг дүр байж чадсан. Жүжигчин нь өөрийн чадвараа ч харуулж чадсан. Чиглэсэн чиглэл, зорилго нь өсвөр үе. Өсвөр насныхан энэ бүтээлээс сайн, мууг ойлгон ухаарч, сэтгэл нь эмзэглэж, хөн­дүүр­­лэж байгаа нь жүжгийн төгсгөлд үзэгч хүүх­­дүүдийн алга ташилт, нүдний харцнаас л харагдсан. Шинэ театр, шинэ тайз, шинэ зохиол, залуу жүжигчдийн авьяасыг найруулагчийн ур чадвараар тайзнаа амьдруулж чадсан уран бү­тээл болжээ. Магадгүй сайн, муу, буруу, зөвөө ялгах­гүй, сонирхсон болгон руугаа гүйж явдаг гэнэ­хэн насныханд гэгээрлийн үрийг суулгасан уран бүтээл шинээр мэндэлсэн байна. Өнгө мөнгө биш, сэтгэл, зүтгэл үнэртсэн уран бүтээлийг хүн болох гэж дүүлж яваа өсвөр үеийнхэндээ зо­риу­лан хийсэн Хүүхэд, залуучуудын театрын хамт олонд талархал илэрхийлье. 
Монголын ирээдүйд гэрэл гэгээ асаасан уран бүтээл мөнөөс мөн. Энэ жүжгийг нийгмийн бү­хий л давхарга, насныхан үзэх хэрэгтэй хэ­мээн харж байна. Хамгийн сүүлд нь хэлэхэд, амттай хоолыг аяганы ёроолд үлдээдэггүйтэй адил нэг ч суудлыг хоосон үлдээмээргүй тийм ца­гаахан хар­мын сэтгэлээр төгсгөе.