-Та Монголын шатрын холбооны шилдгүүдийн нэгээр шалгарлаа. Өнгөрсөн жилийг спортын амжилтаар арвин үдэж, шинэ оны өмнө ДАШТ-ээс аваргын цомтой ирсэн. Баянзүрх дүүргийн 33 дугаар сургуулиар овоглодог шатрын алдартнуудтай сургуулиудын ДАШТ-д оролцож, хүрэл медаль хүртсэнийг тань санаж байна.
-Намайг сониныхоо шинэ оны анхны дугаарт зочноор урьсанд баярлалаа. Манай сургуулиастөрсөн шатрын шилдэг тамирчин олон бий. Бид2021 ондАНЭУ-ын Дубай хотодболсон сургуулиудын ДАШТ-дөрсөлдөж, эх орондоо хүрэл медальтай ирсэн юм. Миний хувьдөнгөрсөн жилийн аравдугаар сардМальта улсын Меллиха хотыг зорьж, шатар сонирхогчдын ДАШТ-дтэргүүлж, аваргын алтан цом гардлаа. Дэлхийн шатрын холбоо ДАШТ-ийг жил бүр зохион байгуулахдаа далай, арал, нам гүм, тайван орчинтой орныг сонгодог. Тусулсын чийглэг, дулаан уур амьсгал өмнө нь хөл тавьсан орнуудаасч илүү таатай сэтгэгдэл төрүүлсэн. Мальта улсЕвропын хөгжиж буй ор нуудын нэг. Тэндхийн зам нь нарийн, байшин барилга нь ойрхон зайтай тул автомашин хэрэглэдэг хүн ховор юм билээ. Тэмцээний өмнө багшийнхаа зөвлөснөөр сэтгэл зүйгээ бэлдэж, сайн амарсан. Намайг гадаадын тэмцээндоролцоходаав, ээжийн аль нэг нь хамт явдаг. Энэ удаа ээж минь түшиг тулгуур, найдвартай ар тал болсны хүчиндамжилт гаргасан.
-Амжилт гаргах тамирчны тоглолт эхний өргийн гараанаас харагддаг. Та ДАШТ-ий анхны өдрөөс тэмцээн өндөрлөтөл хүндхэн учраануудтай таарсан шүү дээ.
-Эхний өрөгт Колумби улсын 18 настай, өөрөөсөө ах тамирчинтай таарсан. Тогтворгүй зан чанартай, ширүүн харцтай, ноёноор голдуу довтолдог түүнтэй таван цаг нүүж, тактикаар хожих амаргүй байв. Тэрбээр тэмцээний үедзураг авхуулахаасхүртэл унтууцан, татгалзаж байлаа. Миний хувьдтиймэрхүү харцтай тоглогчтой нэг бусудаатаарч байсан тул эмээж сүрдээгүй. 2000 хүртэлх олон улсын чансаатай шатарчдын ангилалднадтай тоглосон тамирчдын олонх нь ДАШТ-дбайнга оролцдог туршлагатай тоглогч байсан.
-Медалийн төлөөх тоглолт VI, VII өргөөс эхлэхэд та дэлхийн аваргуудтай хөлөг дээр “тулалдсан”. Шатрын спорт өндөр хөгжсөн орны шилдэг тамирчдыг ялах мэдээж амаргүй байсан биз.
-Маш хүндбайсан. VI өрөгт өнгөрсөн жилийн тэмцээнддэлхийн аваргаар шалгарсан Казахстаны Айнакүл Мухтартай тоглосон. Бидөмнө нь таарсан тул нэгнийхээ тоглох арга барилыг гадарлана. Өрсөлдөгчийнхөө нүүдэл рүү довтолж, алдаа гаргахыг нь анаж хүлээдэг түүнийг энэ удаа буулган авч, хожлыг өөрийн талдэргүүлсэн. Дараагийн өрөгт мөн л өнгөрсөн жил түрүүлсэн Энэтхэгийн Петр Анандаваргыг хожиж, VIII өрөгт Болгарын хижээл настай тамирчинтай аваргын төлөө өрсөлдсөн. Тэрбээр бүх анхаарлаа төвлөрүүлж, ямар нэгэн үйлдэл хийхгүй тоглосон. Би түүн рүү довтолж нүүсээр ялж, дэлхийн аварга цол хүртсэн дээ. Миний хувьдулсынхаа Төрийн дууллыг гурван удаа эгшиглүүлээдбайна. Би гадаадын томоохон тэмцээнээсмедаль хүртэхдээ үндэснийхээ хувцсаар гоёдог. Монголын Төрийн дуулал сайхан аялгуутай. Аялгуу нь эгшиглэнгүүт гадаадын оролцогчидсуудлаасаа босож, алга ташааддуртай сонсдог юм. Тэдбаяр хүргэхдээ “Чиний өмссөн хувцасямар гоё, өвөрмөцзагвартай юм бэ” гээдзургаа хамт авхуулж байлаа. Миний дээл, малгай, цамцны загварыг ээж минь гаргадаг юм.
-Та удам дамжсан тамирчин гэл үү. Аавыг тань таны дасгалжуулагч гэж сонссон.
-Тийм ээ. Өвөө минь шатрын тамирчин байсан. Миний аавыг С.Наранболдгэдэг. Аавынхаа удирдлагадтаван настайдаа хичээллэж, тэмцээндоролцдог болсон юм. Одоо ч миний дасгалжуулагчаар ажилладаг. Би шатар дөнгөж тоглож сурааднайман настай тамирчныг ялж, дүүргийн АШТ-данх удаа түрүүлж билээ. Тэр алтан медалиасхойш шагналын буухиа тасраагүй. Шатарчидөөрийгөө байнга хөгжүүлж, ур чадвараа жил бүр ахиулдаг. Түвшнээ ахиулах зорилгоор Г.Эрдэнэ, дараа нь их мастер С.Билгүүн, одоо “ABChess” академийн дасгалжуулагч Б.Ану багшийн удирдлагадхичээллэж байна. Монголын их мастеруудаасС.Билгүүн багш намайг чамлахааргүй бэлдсэн. Тэрбээр гадаадын тэмцээнүүдэдэх орноо төлөөлж оролцдог тамир чин. Намайг дасгалжуулснаар өөртөө зориулж, бэлтгэл хийх цаг зав бага гарах болсон юм. Тиймээстүүний амжилтыг нь бууруулахгүйн тулдгэрийнхэнтэйгээ зөвлөлдөж ярилцаад, Б.Ану багшийг сонгосон. Багш нарынхаа заах арга барил, хичээл зүтгэл, уйгагүй хөдөлмөрийн үр дүндур чадвар минь өмнөхөөсөө илүү сайжирсан. ТэднээсБ.Ану багш тамирчидтайгаа нэгбүрчлэн тулж ажиллан сэтгэл зүйн зөвлөгөө өгөхөөсгадна тоглолтын гарааг хэрхэн зөв эхлүүлэх талаар заадаг. Багшийнхаа зөвлөснөөр Мальта улсын Меллиха хотодболсон ДАШТ-дсандралгүй, тайван оролцсон. Тэрбээр өрөг бэлдэхдээ шавь нарынхаа өрсөлдөгчийнх нь сэтгэл зүй, тоглох арга барил, онцлогийг сайтар судалж тэдэнтэй таарсан үедморь, тэмээ, бэрсээр хэрхэн нүүх талаар зөвлөнө. Тэмцээний өмнө “Өнөөдрийн өрөг дууслаа. Оноолт битгий хар, маргаашийн тухай ч бодох хэрэгггүй. Хооллохдоо тайван, удаан зажилж ид. Орой олон зүйл бодолгүй тайван амраарай. Өрсөлдөгч чиньолон тэмцээндоролцсон туршлагатай гээдөөрөөсчинь илүү гэсэн үг биш шүү. Бэлтгэл сайтай байхадамжилт гаргадаг юм” гэж хэлдэг. Оролцсон тэмцээн бүрт багш нарын минь заасан эрдэм хэрэг болдог шүү.
-Дэлхийн аварга цолтой шилдэг тамирчныг хожсон тоглогч хэр олон байдаг бол гэсэн сониуч бодол төрлөө л дөө.
-Намайг хожсон, хождог тамирчин бий, бий. Үргэлж хожно гэж юу байх вэ, өрсөлдөгчдөө хааяа ялагдах тохиолдол бий. Тэмцээндамжилт тааруухан оролцвол аав “Чи тэгж нүүгээдхожчих байсан юм. Өчүүхэн зүйл дээр алдаа гаргаадялагдчихлаа” гэдэг. Найзуудтайгаа ч өрсөлдөгч болдог үе бишгүй. Бидтоглолтын үедширээний ардсуухаар огтөөр хүн болчихно. Тэмцээн өндөрлөсний дараа юу ч бодохгүйгээр өмнөх шигээ сайхан нөхөрлөдөг. Намайг хоёр дахь удаагаа дэлхийн аварга болоходманайхнаасгадна Төв аймгийн Жаргалант сумдамьдардаг элэнц эмээ болон өвөө, эмээ нар минь маш их баярлаж, урам хайрласан. Шатар тоглож сурснаар өөрийгөө нээж, олон талаар хөгжүүлж байна. Аливаа зүйлийг эхлэхээсээ өмнө заавал бодож, төлөвлөдөг боллоо.
-Ээж тань тантай хамт тэмцээнд явсаар байгаад шатрын мэдлэгтэй болчихсон байх аа?
-Ээж надтай хамт хилийн дээсцөөнгүй алхсан. Бидхамтдаа сууж байгаадтэмцээн эхлэхээсөмнө өрөг заавал судалдаг. Монголоосаав өрөг явуулах үедтоглолтдоо анхаарлаа төвлөрүүлэхийн тулдзургаан бодлого боддог. Б.Ану багштай тэмцээний өмнө цахимаар холбогдож, өрсөлдөгчтэйгөө хэрхэн тоглох талаар ярилцана. Тэрбээр надтай таарах тамирчдын өмнөх тэмцээнүүдийн бичлэгийг хараадтоглолтын үедгаргаж буй үйл хөдлөл, зан чанар, сэтгэл зүйн байдал, давуу, сул талыг нь судлаадхэлдэг юм. Түүний удирдлагадхичээллэдэг шатарчдаасгурван дэлхийн аварга, нэг их мастер цолтон төрөөд байна.
-Хамаатны ах, дүүсээсээ шатрын спортод урвуулав уу?
-Сүүлийн үедтөрөл садан, ах, дүүсийн хүүхдүүдээснамайг дуурайж, шатраар сонирхож хичээллэх болсон. Тэднээсээжийн үеэл хамаатн болохзургаан настай Ц.Гэрэлт-Оюу тоглодог. Тэрбээр Азийн АШТ-данх удаа оролцоодирсэн. Мөн миний дүү Н.Содгэрэлт гурван настайдаа шатар сурч, таван наснаасаа “Цодгор хүү” өсвөрийн УАШТ-доролцож түрүүлээдшагналынхаа салхийг алтан медалиар хагалж байлаа. Үүнээсгадна 2018 ондАлбани улсадболсон сурагчдын ДАШТ-дүеийнхээ шилдгүүдтэй өрсөлдөн хүрэл медальтай ирж, гэрийнхнийгээ баярлуулсан. Одоо их мастер Б.Гүндаваагийн удирдлагадхичээллэдэг. Дүү Н.Содхүлэгт мөн “Цодгор хүү” өсвөрийн УАШТ-ий алт, өсвөрийн УАШТ-ээсмөнгөн медальтай. Дүү нараа тэмцээндамжилттай оролцож, шагнал хүртэхээр их баярладаг. Аавыг ажилтай, завгүй үедби тэднийхээ дасгалжуулагчаар ажилладаг юм.
-ОХУ-ын Сочи хотод 2016 онд болсон, сурагчдын ДАШТ-д түрүүлсэн. Тэр жилээ оны шилдэг өсвөрийн шатарчнаар тодорсон талаараа сонирхуулаач.
-Ираны Тегеран хотодзохион байгуулсан Азийн АШТ-дIII байрт шалгарч, олон орны тамирчидөрсөлдсөн тэмцээнээсанх удаа хүрэл медальтай ирсэн юм. Угтэмцээний амжилт ОХУ-ын Сочи хотодхөл тавих томоохон гүүр болсон. Тэнд2016 ондболсон сурагчдын ДАШТ-дтэргүүн байр эзэлж, тэр жилээ оны шилдэг өсвөрийн шатарчнаар тодорч байлаа. Тухайн үеддолоон настай байсан нададСочи хот сэтгэлдминь мартагдахааргүй сайхан дурсамж үлдээсэн. ОХУ шатрын алдартай тамирчидтай. Тустэмцээндхүчтэй өрсөлдөгч болох Узбекистаны шилдэг тамирчныг хожиж, анх удаа дэлхийн аварга болсон юм. Монголоос50 гаруй тамирчин өрсөлдсөнөөсганцаараа алтан медаль хүртэж байв. 2021 онд12 настайдаа Грек улсын Родесхотодболсон шатар сонирхогчдын насандхүрэгчдийн ДАШТ-дих мастер С.Билгүүн багшийн удирдлагадоролцсон. 1700 онооны чансаатай ангилалдөрсөлдөхдөө есөн өрөг тоглоснооснаймд ньхожиж, нэг тэнцсэнээр Казахстаны Айнакүл Мухтар аварга болж, би мөнгөн медаль зүүсэн юм. Өнгөрсөн жилийн тэмцээнд дэлхийн аваргыг ялж, аварга болчихоодсэтгэл уужирсан.
